ആ​ജാ... ഉ​മ്ര് ബ​ഹു​ത് ഹേ ഛോ​ട്ടീ..

ഫെബ്രുവരി 26ന്​ വിടവാങ്ങിയ ഗസൽ ഗായകൻ പങ്കജ്​ ഉധാസ്​ ശേഷിപ്പിക്കുന്നത്​ സംഗീതത്തി​ന്റെ ജനപ്രിയമായ തലങ്ങളാണ്​. ഗ​സ​ലി​നെ സാ​മാ​ന്യ ​ജ​ന​ങ്ങ​ളി​ലേ​ക്ക​ടു​പ്പി​ച്ച, ഏ​റ്റു​പാ​ടാ​നാ​വും​ വി​ധം സ​ര​ള​മാ​ക്കി​യ ഗാ​യ​ക​നെ​ന്ന​താ​വുമോ പ​ങ്ക​ജ് ഉ​ധാ​സ് ബാ​ക്കി​യാ​ക്കുന്ന ഓ​ർ​മ​ശ്രു​തി?

ആ​ദ്യ​ത്തേ​താ​ണ് യ​ഥാ​ർ​ഥം എ​ന്നാ​ണ് സൂ​ഫി​ക​ൾ പ​റ​യു​ന്ന​ത്. സൂ​ഫി​സ​വും പ്ര​ണ​യ​വും ഗ​സ​ലി​ൽ ഒ​ന്നു​ചേ​രു​ന്നു. പ്ര​ണ​യ​ഭ​രി​ത​വും വി​ഷാ​ദ​മ​ധു​ര​വു​മാ​യ ആ​ലാ​പ​ന​ത്തി​ലൂ​ടെ ഗ​സ​ലി​നെ ജ​ന​കീ​യ​മാ​ക്കി​യ സം​ഗീ​ത​ജ്ഞ​ൻ പ​ങ്ക​ജ് ഉ​ധാ​സ് ഓ​ർ​മ​യാ​യി. ഏ​വ​ർ​ക്കും ഹൃ​ദ​യ​ത്തി​ൽ കൊ​ണ്ടു​ന​ട​ക്കാ​ൻ മാ​ത്ര​മ​ല്ല ഏ​റ്റു​പാ​ടാ​നുംകൂ​ടി സാ​ധി​ക്കു​ന്ന വി​ധ​ത്തി​ൽ ഗ​സ​ലി​നെ ജ​ന​സാ​മാ​ന്യ​ത്തി​ലേ​ക്ക് ഒ​ഴു​ക്കി​വി​ട്ട പ്ര​തി​ഭ​യാ​ണ് പ​ങ്ക​ജ്. ച​ല​ച്ചി​ത്ര​ഗാ​ന​ങ്ങ​ളി​ൽ ഗ​സ​ലി​ന്റെ അ​ധി​ക​മാ​ധു​ര്യം നി​റ​ച്ചു​​െവ​ച്ചു അ​ദ്ദേ​ഹം.

ഗ​സ​ൽ ആ​സ്വ​ദി​ക്കാ​ൻ​വേ​ണ്ടി​മാ​ത്രം ഉ​ർ​ദു പ​ഠി​ച്ച​വ​ർ അ​ന​വ​ധി. ഇ​ന്ത്യ​യെ സം​ബ​ന്ധച്ചിടത്തോ​ളം ഉ​ർ​ദു​വാ​ണ് ഗ​സ​ലി​ന്റെ മാ​തൃ​ഭാ​ഷ. ശൗ​ര​സേ​നി പ്രാ​കൃ​ത​ത്തി​ൽ​നി​ന്ന് വി​കാ​സം പ്രാ​പി​ച്ച അ​ന​വ​ധി ഭാ​ഷാ​ഭേ​ദ​ങ്ങ​ളി​ലൊ​ന്നാ​യ ഖ​ടീ​ബോ​ലി​യി​ൽ​നി​ന്നാ​ണ​ത്രേ ഉ​ർ​ദു​വി​ന്റെ പി​റ​വി. ഖ​ടീ എ​ന്നാ​ൽ ഉ​ണ​ർ​ന്നെ​ണീ​റ്റ​ത്. വെ​റും പ​ടീ​ബോ​ലി –കി​ട​ക്കു​ന്ന ഭാ​ഷ​യാ​യി​രു​ന്ന ഈ ​ഡ​യ​ല​ക്ട് ഖ​ടീ​ബോ​ലി​യാ​യ​തി​ൽ അ​തി​ലു​ണ്ടാ​യ സാ​ഹി​ത്യ​സ​മ്പ​ത്തി​ന് പ​ങ്കു​ണ്ടാ​വ​ണം. ഉ​ച്ചാ​ര​ണ​സ​വി​ശേ​ഷ​ത​ക​ളാ​ൽ അ​ത്ര​യേ​റെ വി​കാ​ര​പ്ര​ക​ട​ന​ക്ഷ​മ​വും മ്യൂ​സി​ക്ക​ലു​മാ​യ ഭാ​ഷ​യാ​ണ് ഉ​ർ​ദു. നാ​ട​കാ​ന്തം ക​വി​ത്വം എ​ന്നു പ​റ​ഞ്ഞ​തു​പോ​ലെ ഗ​സ​ലെ​ഴു​താ​ൻ പ​റ്റി​യാ​ൽ ഭാ​ഷ സ​മ്പ​ന്ന​മാ​യെ​ന്ന​ർ​ഥം.

അ​റ​ബി​ക് ക​വി​ത​യി​ൽ​നി​ന്നാ​ണ് ഗ​സ​ൽ പി​റ​വി​യെ​ടു​ത്ത​തെ​ന്ന് സാ​മാ​ന്യ​മാ​യി പ​റ​യാം. സ്തു​തി​പ്ര​ധാ​ന​മാ​യ ഖ​സീ​ദ എ​ന്ന അ​റ​ബി​ കാ​വ്യ​രൂ​പ​ത്തി​ന്റെ ആ​ദ്യ​ഭാ​ഗ​മാ​യ ത​ഷ്ബീ​ബ് വേ​റി​ട്ട് അ​ട​ർ​ത്തി​യെ​ടു​ത്ത​താ​ണ് ഗ​സ​ൽ എ​ന്നൊ​രു വാ​ദ​മു​ണ്ട്. ‘ത​ഷ്ബീ​ബി’​ൽ ഒ​രു ‘ഷ​ബാ​ബ്’ ഉ​ണ്ട​ല്ലോ– വാ​സ​ന്ത​യൗ​വ​നം. പ്ര​ണ​യാ​ർ​ദ്ര​മാ​യ ഗ​സ​ലി​ന് ഇ​ങ്ങ​നെ​യൊ​രു ഉ​ത്ഭവ​ക​ഥ ക​ണ്ടു​പി​ടി​ച്ച​ത് കാ​വ്യാ​ത്മ​കം​ത​ന്നെ. ‘പെ​ണ്ണി​നോ​ടു​ള്ള മ​ധു​ര​ഭാ​ഷ​ണ’​മെ​ന്നാ​ണ് ഗ​സ​ലി​ന്റെ അ​റ​ബി​യി​ലു​ള്ള മൂ​ലാ​ർ​ഥം.

ഗ​സ​ൽ ഒ​രു ആ​ൺ​വ്യ​വ​ഹാ​ര​മാ​ണെ​ന്ന​ർ​ഥം. ഏ​ഴാം നൂ​റ്റാ​ണ്ടി​ൽ പി​റ​വി​യെ​ടു​ത്ത് 10-11 നൂ​റ്റാ​ണ്ടു​ക​ളി​ൽ പേ​ർ​ഷ്യ​യി​ൽ വി​ക​സി​ച്ച് ആ​ഫ്രി​ക്ക​യി​ലേ​ക്കും സ്പെ​യി​നിലേ​ക്കു​മൊ​ക്കെ പ​ര​ന്നൊ​ഴു​കി 12ാം നൂ​റ്റാ​ണ്ടോ​ടെ ഇ​ന്ത്യ​ൻ ഉ​പ​ഭൂ​ഖ​ണ്ഡ​ത്തി​ലെ​ത്തി​യ സ​ഹ​സ്രാ​ബ്ദ​ത്തി​ല​ധി​കം​ നീ​ണ്ട​ സു​ദീ​ർ​ഘ​ ച​രി​ത്ര​മാ​ണ് ഗ​സ​ലി​ന്റേ​ത്. ഗ​സ​ൽ ഒ​രു പേ​ർ​ഷ്യ​ൻ കാ​വ്യ​രൂ​പ​മാ​ണെ​ന്നു​ വേ​ണം ക​രു​താ​ൻ. പേ​ർ​ഷ്യ​നി​ൽ മാ​ത്ര​മ​ല്ല, അ​റ​ബി​യി​ലും സ്പാ​നി​ഷി​ലു​മെ​ന്ന​ല്ല ഹീ​ബ്രു​വി​ലും നി​ര​വ​ധി ആ​ഫ്രി​ക്ക​ൻ ഭാ​ഷ​ക​ളി​ലും ഗ​സ​ലു​ണ്ട്. ഇ​ന്ത്യ​യി​ൽ ഗ​സ​ലെ​ത്തു​ന്ന​തും തി​ടം​വെ​ക്കു​ന്ന​തും ഉ​ർ​ദു​വി​ലൂ​ടെ​യാ​ണ്.

ഓ​രോ നാ​ട്ടി​ലും അ​ത​ത് നാ​ട്ടി​ലെ ഭാ​ഷ​യു​മാ​യും സം​ഗീ​ത​ സം​സ്കാ​ര​വു​മാ​യും ക​ല​ർ​ന്നു​ വി​ക​സി​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു ഗ​സ​ൽ. സൂ​ഫി പാ​ര​മ്പ​ര്യ​വു​മാ​യി ക​ണ്ണി​ചേ​ർ​ന്നാ​ണ് ഇ​ന്ത്യ​യി​ൽ ഗ​സ​ൽ രൂ​പ​മെ​ടു​ക്കു​ന്ന​ത്. പ​തി​മൂ​ന്നാം നൂ​റ്റാ​ണ്ടി​ൽ ജീ​വി​ച്ചി​രു​ന്ന ക​വി അ​മീ​ർ ഹ​സൻ സി​ജ്സി​യാ​ണ് ഇ​ന്തോ-​പേ​ർ​ഷ്യ​ൻ ഗ​സ​ലി​ന്റെ പ്രാ​രം​ഭ​ക​നാ​യി ക​രു​ത​പ്പെ​ടു​ന്ന​ത്. ഉ​ർ​ദു​വി​ലെ ആ​ദി​ക​വി​യാ​യ​ി അറി​യ​പ്പെ​ടു​ന്ന അ​മീ​ർ ഖു​സ്രു​വി​ന്റെ സ​മ​കാ​ലി​ക​നാ​യി​രു​ന്നു അ​ദ്ദേ​ഹം. ഇം​ഗ്ലീ​ഷ്, ഹി​ന്ദി, ബം​ഗാ​ളി തൊ​ട്ട് മ​ല​യാ​ള​ത്തി​ൽ​വ​രെ ഗ​സ​ൽ ശാ​ഖ വി​ക​സി​ച്ചു​വ​ന്നു. റൂ​മി, ഹാ​ഫി​സ് പോ​ലു​ള്ള ആ​ദ്യ​കാ​ല ക​വി​ക​ളി​ൽ സൂ​ഫി​സ​ത്തി​ന്റെ സ്വാ​ധീ​ന​മാ​യി​രു​ന്നു ഉ​ണ്ടാ​യി​രു​ന്ന​തെ​ങ്കി​ൽ പി​ന്നീ​ട് ഗ​സ​ലി​ൽ ത​ത്ത്വ​ചി​ന്താ​സ്പ​ർ​ശ​മു​ള്ള പ്ര​ണ​യ​വി​ര​ഹ​ങ്ങ​ളാ​യി മു​ഖ്യ​പ്ര​മേ​യം. മി​ർ​സാ ഗാ​ലി​ബ്, ഇ​ക്ബാ​ൽ പോ​ലു​ള്ള​വ​ർ ഗ​സ​ലി​ന്റെ വി​ഷ​യ​സീ​മ വി​ക​സി​പ്പി​ച്ചു.

ഹി​ന്ദു​സ്ഥാ​നി ശാ​സ്ത്രീ​യ​സം​ഗീ​ത​ത്തി​ന്റെ വി​ഷ​മ​സ​ഞ്ചാ​ര​ങ്ങ​ൾ പി​ടി​ച്ചെ​ടു​ക്കാ​ൻ ക​ഴി​യു​ന്ന​വ​ർ​ക്കു​ മാ​ത്രം ആ​സ്വ​ദി​ക്കാ​വു​ന്ന സം​ഗീ​ത​വും ചി​ട്ട​യൊ​പ്പി​ച്ച ര​ച​ന​യു​മാ​യി​രു​ന്നു ഗ​സ​ലി​ന്റേ​തെ​ങ്കി​ൽ പി​ന്നീ​ട​തി​ന് അ​യ​വു​വ​ന്നു, എ​ഴു​ത്തി​ലും ഗാ​ന​ത്തി​ലും. വി​ര​ഹി​യോ പ്ര​ണ​യാ​തു​ര​നോ ആ​യ പു​രു​ഷ​ന്റെ ആ​ത്മാ​ലാ​പ​മെ​ന്ന പ​രി​മി​ത​മാ​യ നി​ല​യി​ൽ​നി​ന്ന് പെ​ണ്ണി​ന്റെ ഭാ​വ​ന​യി​ലേ​ക്കു​കൂ​ടി ഗ​സ​ൽ ക​ട​ന്നു​ചെ​ന്നു. പാ​കി​സ്താ​നി ക​വ​ിയാ​യ​ിരു​ന്ന പ​ർ​വീ​ൺ സാ​കി​റി​ന്റെ ഗ​സ​ലി​യാ​ത്ത് ര​ച​നാ​ശൈ​ലി ഒ​രു​ദാ​ഹ​ര​ണം.

നു​സ്ര​ത്ത് ഫ​ത്തേ​ഹ് അ​ലി ഖാ​ൻ, അ​മാ​ന​ത്ത് അ​ലി ഖാ​ൻ, ബീ​ഗം അ​ക്ത​ർ, നൂ​ർ ജ​ഹാ​ൻ, ഇ​ഖ്ബാ​ൽ ബാ​നോ, മെ​ഹ്ദി ഹ​സ​ൻ, ത​ല​ത്ത് മഹ​മൂ​ദ്, ആ​ബി​ദാ പ​ർ​വീ​ൻ, ഫ​രീ​ദാ ഖാ​ൻ, ഗു​ലാം അ​ലി, ജ​ഗ​ജി​ത് സി​ങ് തു​ട​ങ്ങി​യ​വ​ർ ഗ​സ​ലി​നെ ഹി​ന്ദു​സ്ഥാ​നി ശാ​സ്ത്രീ​യ​സം​ഗീ​ത​വു​മാ​യി ഇ​ണ​ക്കി​യ​വ​രി​ൽ പ്ര​ധാ​നി​ക​ളാ​ണ്.

പാ​ര​മ്പ​ര്യ​മ​ട്ടി​ലു​ള്ള ക​വി​ത എ​ന്നനി​ല​ക്ക് ചി​ല ചി​ട്ട​ക​ളു​ണ്ട് ഗ​സ​ലി​ൽ. ഈ ​ചി​ട്ട​ തെ​റ്റി​ക്കു​ന്ന​വ​യെ ഗ​സ​ലാ​യി അം​ഗീ​ക​രി​ക്കു​ക​പോ​ലു​മി​ല്ല ആ​സ്വാ​ദ​ക​ർ. ഷേ​ർ എ​ന്ന​റി​യ​പ്പെ​ടു​ന്ന ഈ​ര​ടി​ക​ളാ​ണ് ഗ​സ​ലി​ലു​ണ്ടാ​വു​ക. ഏ​ഴി​നും പ​തി​ന​ഞ്ചി​നു​മി​ട​യി​ൽ ഈ​ര​ടി​ക​ളാ​ണ് പ​തി​വ്. അ​ഞ്ച് ഈ​ര​ടി​ക​ളി​ൽ കു​റ​യ​രു​ത്, പ​തി​നേ​ഴി​ൽ കൂ​ടു​ക​യു​മ​രു​ത്. എ​ന്താ​യാ​ലും ഒ​റ്റ​സം​ഖ്യ​യാ​യി​രി​ക്കും അ​ത്. പാ​ടു​ന്ന ക​വി, കാ​മു​ക​ൻ ഏ​ക​നാ​ണ്. പ്രി​യ​ത​മ​യും ഒ​ന്നേ​യു​ള്ളൂ –ഇ​താ​ണ​ത്രേ ഈ ​ഒ​റ്റ​സം​ഖ്യാ​ പ്രേ​മ​ത്തി​നു​ പി​ന്നി​ലെ ര​ഹ​സ്യം! വൃ​ത്ത​വും അ​ന്ത്യ​പ്രാ​സ​വു​മൊ​ക്കെ​യു​ണ്ടി​തി​ൽ. ആ​ദ്യ ഈ​ര​ടി​ക്ക് മ​ത്ല് എ​ന്നു പ​റ​യും.​ മ​ത്ല​വ എ​ന്നാ​ൽ, ഉ​ദി​ക്കു​ന്ന ദി​ക്ക് എ​ന്ന​ർ​ഥം. പ്രാ​സ​ദീ​ക്ഷ​യാ​ണ് റ​ദീ​ഫ്. ആ​ദ്യ ഷേ​റി​ലെ ര​ണ്ടു മി​സ്ര​യു​ടെ​യും –വ​രി​യു​ടെ​യും അ​വ​സാ​നം ഒ​രു​പോ​ലി​രി​ക്കും.

പി​ന്നീ​ട​ങ്ങോ​ട്ട് എ​ല്ലാ ഷേ​റി​ന്റെ​യും ര​ണ്ടാ​മ​ത്തെ വ​രി​യു​ടെ അ​വ​സാ​ന​വും ഇ​തു​പോ​ലെ​ത​ന്നെ. താ​ള​ത്തി​ന് ഖാ​ഫി​യാ എ​ന്നും പേ​ര്. അ​വ​സാ​ന ഈ​ര​ടി​യാ​ണ് മ​ഖ്ത. ഈ ​വ​രി​യി​ലാ​ണ് ക​വി സ്വ​ന്തം തൂ​ലി​കാ​നാ​മം, മു​ദ്ര വെ​ളി​പ്പെ​ടു​ത്തു​ക. ക​ഴി​വ​തും ചെ​റി​യ പേ​രാ​വും ഇ​ത് -വൃ​ത്ത​ഭം​ഗ​മു​ണ്ടാ​വ​രു​ത​ല്ലോ. ഛന്ദ​സ്സി​ന് ബെ​ഹ്ർ എ​ന്നാ​ണ് പേ​ര്. ഈ​ര​ടി​ക​ളി​ലെ ആ​ദ്യ​വ​രി ഒ​രു പ്ര​സ്താ​വ​ന​പോ​ലെ​യി​രി​ക്കും. ര​ണ്ടാ​മ​ത്തെ വ​രി അ​തി​നു​ള്ള തെ​ളി​വോ കാ​ര​ണ​മോ ആ​വും –ആ​ദ്യ വ​രി​യി​ലാ​ണ് ഉ​ദ്വേ​ഗം– ആ​കാം​ക്ഷ ജ​നി​പ്പി​ക്കു​ക. പി​ന്നീ​ട് ആ​കാം​ക്ഷ​യു​ടെ പൂ​ര​ണ​വും. ഒ​റ്റ ഷേ​റി​ൽ ആ​ശ​യം പൂ​ർ​ത്തി​യാ​വു​ന്ന മ​ട്ടി​ലാ​ണ് ഗ​സ​ൽ ചി​ട്ട​പ്പെ​ടു​ത്താ​റ്. ഈ​ര​ടി​ക​ൾ​ക്കു ​ത​മ്മി​ൽ ആ​ശ​യ​ത്തു​ട​ർ​ച്ച​യു​ണ്ടാ​വി​ല്ല​ത​ന്നെ.

ഗേ​ർ മു​സ​ൽ​സ​ർ എ​ന്നാ​ണി​തി​ന് പ​റ​യു​ക– തു​ട​ർ​ച്ചാ​ര​ഹി​ത​ശൈ​ലി. ഏ​ത് ലോ​ക​സാ​ഹ​ച​ര്യ​ത്തി​നൊ​ത്തും ത​ത്ത്വ​ചി​ന്താ​പ​ര​മാ​യ ഒ​രു ഷേ​ർ ഉ​ദ്ധ​രി​ക്കാ​ൻ പാ​ക​ത്തി​ലാ​ണ് ഗ​സ​ലി​ന്റെ എ​ഴു​ത്ത്. ആ​ഷി​ഖ് എ​ന്ന കാ​മു​ക​ ക​വി മാ​ഷൂ​ഖ് എ​ന്ന പ്രി​യ​ത​മ​യോ​ടു​ ന​ട​ത്തു​ന്ന ഈ ​ആ​ത്മാ​ലാ​പ​ത്തി​ൽ ഒ​രു വി​ല്ല​നാ​യി –റ​ഖീ​ബ്– പ​ല​തും ക​ട​ന്നു​വ​രാം; വി​ധി​യു​ൾ​പ്പെ​ടെ എ​ന്തു വി​ഘ്ന​വും. ല​ളി​ത​കോ​മ​ള​കാ​ന്ത​ പ​ദാ​വ​ലി​ക​ൾ​ക്കി​ട​യി​ൽ ചി​ല മു​ള്ളു​ക​ൾ –നൊ​മ്പ​ര​പ്പെ​ടു​ത്തു​ന്ന​വ. ഏ​ത് ഗ​സ​ലി​നും അ​തി​ന്റെ ഹൃ​ദ​യ​മെ​ന്നു പ​റ​യാ​വു​ന്ന ഏ​റ്റ​വും രു​ചി​ര​മാ​യ ഒ​രു ഷേ​ർ കാ​ണും –അ​തി​ന്റെ ആ​ത്മാ​വ്– ഷാ​ഹ് ബൈ​ത്ത്. കേ​ൾ​വി​ക്കാ​രു​ടെ ഹൃ​ദ​യ​ത്തെ വി​ടാ​തെ കൊ​ളു​ത്തി​വ​ലി​ക്കാ​ൻ പോ​ന്ന​താ​വ​ണം ഇ​ത്. ച​ലച്ചി​ത്ര​ങ്ങ​ൾ​ക്കു​വേ​ണ്ടി എ​ഴു​ത​പ്പെ​ടു​ന്ന ഗ​സ​ലു​ക​ൾ ഗ​സ​ലി​ന്റെ പാ​ര​മ്പ​ര്യ​ രൂ​പ​വി​ധി​ക​ൾ ഏ​റെ​യൊ​ന്നും അ​നു​സ​രി​ക്കാ​റി​ല്ല. ഗ​സ​ലി​ന്റെ ആ​ർ​ദ്ര​ശൈ​ലി​യെ പാ​ട്ടി​ന്റെ ജ​ന​പ്രീ​തി​ക്കാ​യി ഉ​പ​യോ​ഗ​പ്പെ​ടു​ത്തു​ന്നു​വെ​ന്നു​ മാ​ത്രം.

ഫി​ൽ​മി ഗ​സ​ൽ എ​ന്നൊ​രു ഗാ​ന​ശാ​ഖ​ത​ന്നെ​യു​ണ്ട് ബോ​ളി​വു​ഡി​ൽ. ഈ​ര​ടി​ക​ൾ​ക്കും ചി​ല്ല​റ പ്രാ​സ​ദീ​ക്ഷ​ക്കു​മ​പ്പു​റം ഗ​സ​ലു​മാ​യി വ​ലി​യ ചാ​ർ​ച്ച​യൊ​ന്നും ഇ​വ​ക്കി​ല്ല​ത​ന്നെ. പ​ത്തൊ​മ്പ​താം നൂ​റ്റാ​ണ്ടി​ൽ​ത​ന്നെ ശ​ക്തി​പ്രാ​പി​ച്ച പാ​ർ​സി നൃ​ത്ത​നാ​ട​ക​ങ്ങ​ളി​ലാ​ണ് ഇ​വ​യു​ടെ വേ​ര്. 1930ക​ൾ തൊ​ട്ട് 60ക​ൾ വ​രെ ഹി​ന്ദി സി​നി​മ​യി​ൽ ഗ​സ​ൽ​ശൈ​ലി​ക്ക് മേ​ൽ​ക്കൈ​യു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്ന​ുവെ​ങ്കി​ലും പി​ന്നീ​ട് ഉ​ർ​ദു​വി​ന്റെ പ്ര​ചാ​ര​ലു​പ്തത​കൊ​ണ്ടാ​വാം ച​ല​ച്ചി​ത്ര​സം​ഗീ​ത​ത്തി​ലും ഗ​സ​ലി​ന് പ്രാ​തി​നി​ധ്യം കു​റ​ഞ്ഞു. 80ക​ളി​ലും 90ക​ളി​ലു​മാ​യി ല​ളി​ത​വ​ത്ക​രി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട ഹി​ന്ദി​ഗ​സ​ലു​ക​ൾ പ്ര​ചാ​ര​ത്തി​ൽ​ വ​രു​ന്ന​തി​ന് നി​മ​ിത്ത​മാ​യ​വ​രി​ലൊ​രാ​ളാ​ണ് പ​ങ്ക​ജ് ഉ​ധാ​സ്.

ഗു​ജ​റാ​ത്തി​ലെ രാ​ജ്കോ​ട്ട് ജി​ല്ല​യി​ലെ ജേ​ത്പൂ​രി​ലാ​ണ് പ​ങ്ക​ജ് ഉ​ധാ​സ് ജ​നി​ച്ച​ത്, 1951 മേ​യ് 17 ന്. ​കേ​ശു​ഭാ​യ് ഉ​ധാ​സി​ന്റെ​യും ജീ​തു​ബെ​ൻ ഉ​ധാ​സി​ന്റെ​യും മൂ​ന്നാ​ൺ​മ​ക്ക​ളി​ൽ ഇ​ള​യ​വ​ൻ. മ​ൻ​ഹ​ർ ഉ​ധാ​സ്, നി​ർ​മ​ൽ ഉ​ധാ​സ് എ​ന്നീ ര​ണ്ടു ചേ​ട്ട​ന്മാ​രും ഗാ​യ​ക​ർ​ത​ന്നെ. വ​ലി​യ ജ​മീ​ന്ദാ​ർ​മാ​രു​ടെ കു​ടും​ബ​മാ​യി​രു​ന്നു പ​ങ്ക​ജി​ന്റേ​ത്. മു​ത്ത​ച്ഛ​ൻ ഭാ​വ്ന​ഗ​റി​ലെ ദി​വാ​നാ​യി​രു​ന്നു, അ​ച്ഛ​ൻ സ​ർ​ക്കാ​റുദ്യോ​ഗ​സ്ഥ​ൻ. അ​ബ്ദു​ൽ ക​രീം ഖാ​ൻ എ​ന്ന വീ​ണ​വി​ദ്വാ​ന്റെ കീ​ഴി​ൽ ദി​ൽ​രൂ​ബ പ​ഠി​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു അ​ച്ഛ​ൻ. മ​ക്ക​ളു​ടെ സം​ഗീ​ത​വാ​സ​ന തി​രി​ച്ച​റി​ഞ്ഞ അ​ദ്ദേ​ഹം പ​ങ്ക​ജി​നെ​യും ചേ​ട്ട​ന്മാ​രെ​യും രാ​ജ്കോ​ട്ട് സം​ഗീ​ത അ​ക്കാ​ദ​മി​യി​ൽ ചേ​ർ​ത്തു. പ​ങ്ക​ജ് ആ​ദ്യം ത​ബ​ല​യാ​യി​രു​ന്നു പ​ഠി​ച്ചി​രു​ന്ന​ത്.

പി​ന്നീ​ട് ഗു​ലാം ഖാ​ദി​ർ ഖാ​ൻ സാ​ഹി​ബി​ൽ​നി​ന്ന് ഹി​ന്ദു​സ്ഥാ​നി വാ​യ്പാ​ട്ട് അ​ഭ്യ​സി​ച്ചു. ഭേ​ണ്ടി​ബ​സാ​ർ ഖ​രാ​ന​യി​ൽ പ​യ​റ്റി​ത്തെ​ളി​ഞ്ഞ ന​വ​രം​ഗ് നാ​ഗ്പു​ർ​ക​ർ എ​ന്ന ഗു​രു​നാ​ഥ​ന്റെ​യ​ടു​ത്താ​ണ് പി​ന്നീ​ട് പ​ങ്ക​ജ് എ​ത്തി​പ്പെ​ട്ട​ത്. വ​യ​ലി​ൻ, സി​ത്താ​ർ, ഹാ​ർ​മോ​ണി​യം, ജ​ല​ത​രം​ഗം, ദി​ൽ​രൂ​ബ, സു​ന്ദ്രി, ത​ബ​ല എ​ന്നീ ഉ​പ​ക​ര​ണ​ങ്ങ​ളി​ലും നി​ഷ്ണാ​ത​നാ​യി​രു​ന്നു ന​വ​രം​ഗ് മാ​സ്റ്റ​ർ. 1939 മു​ത​ൽ ച​ല​ച്ചി​ത്ര​ഗാ​ന​രം​ഗ​ത്തു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്ന അ​ദ്ദേ​ഹം പി​ന്നീ​ട് സം​ഗീ​ത് മ​ന്ദി​ർ എ​ന്ന മ്യൂ​സി​ക് അ​ക്കാ​ദ​മി സ്ഥാ​പി​ച്ച് അ​ര​നൂ​റ്റാ​ണ്ടോ​ളം സം​ഗീ​താ​ധ്യാ​പ​ക​നാ​യി ജീ​വി​ച്ചു. പ​ങ്ക​ജ് ഉ​ധാ​സി​നെ​പ്പോ​ലെ​യോ അ​തി​ലും പ്ര​ശ​സ്ത​രോ ആ​യി​രു​ന്നു ശി​ഷ്യ​രെ​ല്ലാം –ആ​ശാ ഭോ​സ് ലെ, പ​ണ്ഡി​റ്റ് ജി​തേ​ന്ദ്ര അ​ഭി​ഷേ​കി, പ​ണ്ഡി​റ്റ് വി.ആ​ർ. അ​ത് വലെ ​പോ​ലു​ള്ള​വ​ർ.

പ​ങ്ക​ജി​ന്റെ മൂ​ത്ത ജ്യേ​ഷ്ഠ​ൻ മ​ൻ​ഹ​ർ ഉ​ധാ​സ് മു​ന്നൂ​റി​ല​ധി​കം ചി​ത്ര​ങ്ങ​ളി​ൽ പാ​ടി​യി​ട്ടു​ള്ള ഗാ​യ​ക​നാ​ണ്. 1960ക​ളു​ടെ തു​ട​ക്ക​ത്തി​ൽ അ​ദ്ദേ​ഹം സ്റ്റേ​ജ് ഷോ​ക​ളു​മാ​യി ന​ട​ന്നി​രു​ന്ന കാ​ല​ത്ത് പ​ത്തു​വ​യ​സ്സു​ള്ള പ​ങ്ക​ജി​നെ​യും ഒ​പ്പം കൊ​ണ്ടു​ന​ട​ക്കു​മാ​യി​രു​ന്നു. അ​ക്കാ​ല​ത്ത് സ്കൂ​ളി​ൽ പ്രാ​ർ​ഥ​ന​ പാ​ടി​യി​രു​ന്ന​ത് പ​ങ്ക​ജി​ന്റെ നേ​തൃ​ത്വ​ത്തി​ലു​ള്ള ടീ​മാ​യി​രു​ന്നു. 1962ൽ ​ഇ​ന്ത്യ-ചീ​നാ യു​ദ്ധ​കാ​ല​ത്ത് ഒ​രു വേ​ദി​യി​ൽ പ​ങ്ക​ജ് ‘‘ആ​യേ മേ​രേ വ​ത​ൻ കേ ​ലോ​ഗോം’’ എ​ന്ന പ്ര​സി​ദ്ധ​ഗാ​നം പാ​ടി. ക​വി പ്ര​ദീ​പ് എ​ഴു​തി സി. ​രാ​മ​ച​ന്ദ്ര ഈ​ണ​മി​ട്ട് ല​താ മ​ങ്കേ​ഷ്ക​ർ പാ​ടി​യ ഈ ​ദേ​ശ​ഭ​ക്തി​ഗാ​നം അ​തി​ർ​ത്തി​യി​ൽ കൊ​ല്ല​പ്പെ​ട്ട ഇ​ന്ത്യ​ൻ സൈ​നി​ക​രെ ഓ​ർ​ക്കു​ന്ന ഒ​ന്നാ​യി​രു​ന്നു. പ​ങ്ക​ജ് ഇ​ത് സ്റ്റേ​ജി​ൽ പാ​ടി​യ​തു​ കേ​ട്ട സ​ദ​സ്യ​രി​ലൊ​രാ​ൾ 51 രൂ​പ സ​മ്മാ​ന​മാ​യി ന​ൽ​കി. ആ ​ഗാ​യ​ക​നു ല​ഭി​ച്ച ആ​ദ്യ പ്ര​തി​ഫ​ലം.

പങ്കജ് ഉധാസ് തലത് മഹമൂദിനൊപ്പം

മ്യൂ​സി​ക് അ​ക്കാ​ദ​മി​യി​ലെ പ​ഠ​ന​ത്തി​നു​ശേ​ഷം സ​യ​ൻ​സ് പ​ഠ​ന​വും സ്റ്റേ​ജ് പ​രി​പാ​ടി​ക​ളു​മാ​യി ന​ട​ന്ന പ​ങ്ക​ജി​ന് ആ​ദ്യ​മാ​യി സി​നി​മ​യി​ൽ പാ​ടാ​ൻ അ​വ​സ​രം ല​ഭി​ച്ച​ത് 1970ലാ​യി​രു​ന്നു. ബാ​പ്പി സോ​ണി സം​വി​ധാ​നം​ ചെ​യ്ത​ ‘ഹ​സീ​ൻ മേം ​ജ​വാ​ൻ’ എ​ന്ന ഈ ​ചി​ത്ര​ത്തി​ൽ മു​ഹ​മ്മ​ദ് റ​ഫി, കി​ഷോ​ർ കു​മാ​ർ, ആ​ശാ ഭോ​സ് ലെ എ​ന്നി​വ​രാ​യി​രു​ന്നു മു​ഖ്യഗാ​യ​ക​ർ. ശ​ങ്ക​ർ ജ​യ്കി​ഷ​ൻ സം​ഗീ​തം. കി​ഷോ​ർ​കു​മാ​റും പ​ങ്ക​ജ് ഉ​ധാ​സും ചേ​ർ​ന്നു ​പാ​ടി​യ ‘‘മു​ന്നേ കീ ​അ​മ്മാ യേ ​തോ ബ​താ’’ എ​ന്ന ഗാ​നം ഒ​രു ത​മാ​ശ​പ്പാ​ട്ടാ​യി​രു​ന്നു. പി​ന്നീ​ട് 1972ൽ ​‘കാ​മ്ന​ന’ എ​ന്ന ചി​ത്ര​ത്തി​ൽ ഉ​ഷാ​ഖ​ന്ന​യു​ടെ സം​ഗീ​ത​സം​വി​ധാ​ന​ത്തി​ൽ ‘‘തും ​ക​ഭീ സാ​മ്നേ ആ ​ജാ​വോ’’ എ​ന്ന ഗ​സ​ൽ​ഗാ​നം. ന​ഖ്ഷ് ല്യാ​ൽ​പു​രി എ​ഴു​തി​യ ഈ ​പാ​ട്ട് ശ്ര​ദ്ധി​ക്ക​പ്പെ​ട്ടെ​ങ്കി​ലും പ​ടം വി​ജ​യി​ച്ചി​ല്ല. സി​നി​മ​യി​ൽ തു​ട​ർ​ന്ന് കാ​ര്യ​മാ​യ അ​വ​സ​ര​ങ്ങ​ൾ ല​ഭി​ക്കാ​ത്ത​ത് പ​ങ്ക​ജി​ന് മ​റ്റൊ​രു​ത​ര​ത്തി​ൽ ഗു​ണ​മാ​യി. അ​ദ്ദേ​ഹം ഗ​സ​ൽ ആ​ലാ​പ​ന​ത്തി​ലേ​ക്ക് ശ്ര​ദ്ധ​തി​രി​ച്ച​ത് ഇ​ക്കാ​ല​ത്താ​യി​രു​ന്നു.

ഉ​ർ​ദു പ​ഠി​ക്കു​ക എ​ന്ന​താ​യി​രു​ന്നു പ​ങ്ക​ജി​ന്റെ അ​ടു​ത്ത ല​ക്ഷ്യം. ഗ​സ​ലി​ന്റെ സൗ​ന്ദ​ര്യം ആ​വാ​ഹി​ച്ച​റി​ഞ്ഞ​ലി​യ​ണ​മെ​ങ്കി​ൽ ഉ​ർ​ദു വേ​ണം. പ​ത്തു​ മാ​സ​ത്തി​ലേ​റെ പ​ങ്ക​ജ് അ​മേ​രി​ക്ക​ൻ ഭൂ​ഖ​ണ്ഡ​ത്തി​ൽ ഗ​സ​ൽ പ്രോ​ഗ്രാ​മു​ക​ളു​മാ​യി സ​ഞ്ച​രി​ച്ചു. 1980ലാ​ണ് അ​ദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ആ​ദ്യ ഗ​സ​ൽ ആ​ൽ​ബം ‘ആ​ഹ​ത്’ പു​റ​ത്തു​വ​രു​ന്ന​ത്.​ സ്വ​ന്ത​മാ​യി ക​മ്പോ​സ് ചെ​യ്ത​ എ​ട്ടു ഗ​സ​ലു​ക​ൾ.​ ‘‘യേ അ​ല​ഗ് ബാ​ത് ഹേ’’ ​എ​ന്ന ഗാ​നം പാ​ര​മ്പ​ര്യ​ ഗ​സ​ലു​ക​ളി​ൽ​പെ​ടും. ഷേ​ക് ആ​ദം അ​ബു​വാ​ല എ​ഴു​തി​യ ‘‘തേ​രാ ഉ​ത്ജാ ഹു​വാ ദാ​മ​ൻ’’, ‘‘തും ​ആ​യേ സി​ന്ദ​ഗീ മേം’’, ​‘‘സൂ​ര​ജ് കീ ​ഹ​ർ കി​ര​ൺ’’, ‘‘കെ​ഹ്താ ഹേ ​കോ​ൻ’’ തു​ട​ങ്ങി​യ​വ​യും മു​നീ​ർ, ഷ​ക്കീ​ൽ, ന​മ്​വർ​ എ​ന്നി​വ​രെ​ഴു​തി​യ ഓ​രോ ഗ​സ​ലും ഈ ​ആ​ൽ​ബ​ത്തി​ലു​ണ്ട്. തു​ട​ർ​ന്ന് പ​ത്തു​വ​ർ​ഷ​ത്തി​നി​ടെ അ​മ്പ​തി​ലേ​റെ ആ​ൽ​ബ​ങ്ങ​ളും നൂ​റു​ക​ണ​ക്കി​ന് ഗ​സ​ലു​ക​ളും അ​ദ്ദേ​ഹം പു​റ​ത്തി​റ​ക്കി. മു​കാ​റാ​ർ (1981), ത​ര​ന്നും (1982), മെ​ഹ്ഫി​ൽ (1983), പ​ങ്ക​ജ് ഉ​ധാ​സ് ലൈ​വ് അ​റ്റ് ആ​ൽ​ബ​ർ​ട്ട് ഹാ​ൾ (1984), ന​യാ​ബ് (1985), ആ​ഫ്രീ​ൻ (1986) തു​ട​ങ്ങി​യ​വ ഇ​ക്കൂ​ട്ട​ത്തി​ൽപെ​ടും.

മ​ഹേ​ഷ് ഭ​ട്ട് സം​വി​ധാ​നം​ ചെ​യ്ത ‘നാം’ (1986) ​എ​ന്ന ചി​ത്ര​ത്തി​ൽ പാ​ടാ​ൻ ല​ഭി​ച്ച അ​വ​സ​രം പ​ങ്ക​ജി​ന്റെ ജീ​വി​ത​ത്തി​ൽ മ​റ്റൊ​രു വ​ഴി​ത്തി​രി​വാ​യി​ മാ​റി. ല​താ മ​ങ്കേ​ഷ്ക​ർ, സു​ഖ് വി​ൽ​ന്ദ​ർ സി​ങ്, മു​ഹ​മ്മ​ദ് അ​സീ​സ്, ക​വി​ത കൃ​ഷ്ണ​മൂ​ർ​ത്തി എ​ന്നി​രെ​ല്ലാം പാ​ടി​യ ഗാ​ന​ങ്ങ​ൾ അ​തി​ലു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നെ​ങ്കി​ലും ല​ക്ഷ്മി​കാ​ന്ത് പ്യാ​രേ​ലാ​ൽ പ​ങ്ക​ജി​നു​വേ​ണ്ടി ക​രു​തി​വെ​ച്ച​ത് ‘‘ചി​ട്ഠീ ആ​യീ​ഹേ ആ​യീ ഹേ ​ചി​ട്ഠീ ആ​യീ​ഹേ’’ എ​ന്ന ഗാ​ന​മാ​യി​രു​ന്നു. ഒ​രു പി​ന്ന​ണി​ഗാ​ന​മാ​യി​രു​ന്നി​ല്ല അ​ത്. സി​നി​മ​യി​ൽ ഒ​രു ക​ൺ​സേ​ർ​ട്ടി​ൽ ശ​രി​ക്കു​ള്ള ഒ​രു ഗാ​യ​ക​ൻ പാ​ടു​ന്ന​മ​ട്ടി​ൽ​തന്നെ പാ​ട്ട് ഒ​രു​ക്ക​ണ​മെ​ന്ന് സം​വി​ധാ​യ​ക​ന് നി​ർ​ബ​ന്ധ​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. ഗാ​ന​ത്തി​ന്റെ വി​ഷാ​ദ​മ​ധു​ര​മാ​യ വി​കാ​ര​തീ​വ്ര​ത​കൊ​ണ്ട് സ​ഞ്ജ​യ് ദ​ത്തി​ന്റെ ക​ഥാ​പാ​ത്ര​ത്തി​ന് മ​നം​മാ​റ്റം വ​രു​ന്ന രം​ഗം. ഈ ​സീ​നി​ൽ പ​ങ്ക​ജ് ഉ​ധാ​സ് ത​ന്നെ​യാ​ണ് സ്ക്രീ​നി​ൽ പാ​ടു​ന്ന​ത്.

അ​റി​യ​പ്പെ​ടു​ന്ന ഒ​രു ഗാ​യ​ക​ൻ​ വേ​ണ​മെ​ന്ന നി​ർ​ബ​ന്ധ​മാ​ണ് പ​ങ്ക​ജി​ന് അ​നു​ഗ്ര​ഹ​മാ​യ​ത്. സി​നി​മ​യി​ൽ അ​ഭി​ന​യി​ക്കേ​ണ്ടി​വ​രും എ​ന്നു​ കേ​ട്ട പ​ങ്ക​ജ് ആ​ദ്യം അ​വ​സ​രം​ സ്വീ​ക​രി​ക്കാ​ൻ ത​യാ​റാ​യി​ല്ല. പി​ന്നീ​ട് ഗാ​ന​രം​ഗ​മാ​ണെ​ന്നും താ​ൻ ഗാ​യ​ക​നാ​യി​ത്ത​ന്നെ​യാ​ണ് പ്ര​ത്യ​ക്ഷ​പ്പെ​ടു​ന്ന​ത് എ​ന്നു മ​ന​സ്സി​ലാ​ക്കി​യ​ ശേ​ഷ​മാ​ണ് അ​ദ്ദേ​ഹം സ​മ്മ​തം​മൂ​ളു​ന്ന​ത്. ആ​ന​ന്ദ് ബ​ക്ഷി ര​ചി​ച്ച വി​കാ​ര​ഭ​രി​ത​മാ​യ ‘‘ചി​ട്ഠീ ആ​യീ​ഹേ’’ സൂ​പ്പ​ർ​ഹി​റ്റാ​യി. ബി​.ബി.​സി സ​ഹ​സ്രാ​ബ്ദ​ത്തി​ലെ മി​ക​ച്ച നൂ​റു പാ​ട്ടു തി​ര​ഞ്ഞെ​ടു​ത്ത​പ്പോ​ൾ അ​തി​ലൊ​ന്നാ​യി ഈ ​ഗാ​നം.​ ഗ​സ​ലി​നെ ജ​ന​കീ​യ​മാ​ക്കി എ​ന്ന​താ​ണ് പ​ങ്ക​ജ് ഉ​ധാ​സ് ഈ ​പാ​ട്ടി​ലു​ൾ​പ്പെ​ടെ വ​രു​ത്തി​യ ന​വീ​ന​ത.

1987ൽ ​പു​റ​ത്തു​വ​ന്ന പ​ങ്ക​ജ് ഉ​ധാ​സി​ന്റെ ‘ഷാ​ഗു​ഫ്താ’ എ​ന്ന ഗാ​ന​സ​മാ​ഹാ​ര​മാ​ണ് ഇ​ന്ത്യ​യി​ൽ പു​റ​ത്തി​റ​ങ്ങി​യ ആ​ദ്യ സീഡി ആ​ൽ​ബം. മ്യൂ​സി​ക് ഇ​ന്ത്യ​യാ​ണ് ഈ ​കോം​പാ​ക്ട് ഡി​സ്ക് പു​റ​ത്തി​റ​ക്കി​യ​ത്. 1998ൽ ​പു​റ​ത്തു​വ​ന്ന ‘റു​ബാ​യീ’ എ​ന്ന ആ​ൽ​ബം ഒ​മ​ർ ഖ​യ്യാ​മി​ന്റെ മാ​സ്മ​രി​ക​വ​രി​ക​ളോ​ടു​ള്ള പ്ര​ണ​യ​ല​ഹ​രി തു​ളു​മ്പു​ന്ന ഒ​ന്നാ​യി​രു​ന്നു. മീ​ർ ത​ഖി​മീ​റി​നു​ള്ള ട്രി​ബ്യൂ​ട്ടാ​യി​രു​ന്നു ‘ഇ​ൻ സെ​ർ​ച് ഓ​ഫ് മീ​ർ’ എ​ന്ന ആ​ൽ​ബം. ‘ദ​സ്താ​ഖ​ത്ത്’ എ​ന്ന ആ​ൽ​ബം ഫാ​യി​സ് അ​ഹ​മ്മ​ദ് ഫാ​യി​സി​നു​ള്ള ആ​ദ​രം. സ​മ​കാ​ലി​ക​നാ​യ സ​ഫ​ർ ഗോ​ര​ഖ്പു​രി​യു​ടെ വ​രി​ക​ളാ​ണ് ‘സ്റ്റോ​ള​ൻ മൊ​മ​ൻ​സ്’ (1998). ഗു​ൽ​സാ​റി​ന്റെ വ​രി​ക​ൾ​ക്ക് സം​ഗീ​തം ​പ​ക​ർ​ന്ന ന​യാ​ബ് ലാ​മ്ഹേ (2018)യാണ്​ മറ്റൊന്ന്​. ഫോ​ർ​ എ​വ​ർ ഗാ​ലി​ബ് (2022) എ​ന്ന ആ​ൽ​ബ​ത്തി​ൽ മി​ർ​സാ ഗാ​ലി​ബി​ന്റെ ഏ​ഴ് ര​ച​ന​ക​ളാ​ണു​ള്ള​ത്.

‘‘ദ​ർ​ദ് ഹോ ​ദി​ൽ മേം’’, ​‘‘ബ​സ് കേ ​ദു​ഷ്വാർ സേ’’ ​തു​ട​ങ്ങി​യ​വ. 2023ൽ ​പ​ങ്ക​ജ് ഉ​ധാ​സ് മും​ബൈ​യി​ലെ ടാ​റ്റാ തിയ​റ്റ​റി​ൽ ന​ട​ത്തി​യ അ​ര​ങ്ങി​ന്റെ പേ​ര് ‘ഗാ​ലി​ബ് സേ ​ഗു​ൽ​സാ​ർ ത​ക്’ എ​ന്നാ​യി​രു​ന്നു. വ​ലി​യൊ​രു പാ​ര​മ്പ​ര്യ​ത്തെ സ​മ​കാ​ലി​ക​ ഭാ​വു​ക​ത്വ​വു​മാ​യി കൂ​ട്ടി​യി​ണ​ക്കാ​ൻ പ​രി​ശ്ര​മി​ച്ചു പ​ങ്ക​ജ് ഉ​ധാ​സ്. ‘‘ചാ​ന്ദി ജേ​സേ രം​ഗ് ഹേ ​തേ​രാ’’, ‘‘ഓ​ർ ആ​ഹി​സ്താ കീ​ജി​യേ ബാ​തേ​ൻ’’, ‘‘ഥോ​ഡീ ഥോ​ഡീ പീ​യാ ക​രോ’’, ‘‘മേ ​ന​ഷേ മേ ​ഹും’’, ‘‘ഏ​ക് ത​ര​ഫ് ഉ​സ് കാ ​ഘ​ർ’’, ‘‘ദീ​വാ​രോം സേ ​മി​ൽ​ക​ർ’’ എ​ന്നി​ങ്ങ​നെ എ​ക്കാ​ല​വും ഓ​ർ​മി​ക്കാ​നും ഏ​റ്റു​പാ​ടാ​നും പ​റ്റു​ന്ന നി​ര​വ​ധി ഗ​സ​ലു​ക​ൾ പാ​ടി​ത്തന്നാണ് പ​ങ്ക​ജ് ഉ​ധാ​സ് ഗാ​നാ​വ​ശേ​ഷ​നാ​കു​ന്ന​ത്.

താ​ൻ പാ​ടി​ത്തു​ട​ങ്ങി​യ കാ​ല​ത്ത് ബീ​ഗം അ​ക്ത​റി​ന്റെ​യും മെ​ഹ്ദി ഹ​സ​ന്റെ​യും ശൈ​ലി​യാ​യി​രു​ന്നു ത​ന്നെ സ്വാ​ധീ​നി​ച്ചി​രു​ന്ന​തെ​ന്ന് അ​ദ്ദേ​ഹം പ​റ​ഞ്ഞി​ട്ടു​ണ്ട്. വ​ള​ർ​ന്ന​പ്പോ​ൾ ഞാ​ൻ മാ​റി​ച്ചി​ന്തി​ക്കാ​ൻ തു​ട​ങ്ങി.​ സ്വ​ന്ത​മാ​​െയാ​രു ഇ​ടം ഉ​ണ്ടാ​ക്കി​യെ​ടു​ക്ക​ണ​മെ​ങ്കി​ൽ പാ​ട്ടി​ൽ വ്യ​ത്യ​സ്ത​ത വേ​ണം. ചെ​റി​യൊ​രു ആ​സ്വാ​ദ​ന​സ​ദ​സ്സി​നെ തൃ​പ്തി​പ്പെ​ടു​ത്തു​ന്ന, അ​വ​രി​ലേ​ക്ക് ആ​ഴ്ന്നി​റ​ങ്ങു​ന്ന ഒ​രി​നം ഇ​ന്റി​മേ​റ്റ് സ്വ​ഭാ​വ​മാ​ണ് ഗ​സ​ലി​ന്റേ​ത്. മെ​ഹ്ദി ഹ​സനും ത​ല​ത്ത് മഹ​മൂ​ദു​മൊ​ക്കെ പാ​ടു​മ്പോ​ൾ ഈ​യൊ​രു അ​ടു​പ്പം –നേ​രി​ട്ട് ത​ന്നോ​ടു​ മാ​ത്ര​മാ​യി പാ​ടു​ന്ന അ​നു​ഭ​വം ഉ​ണ്ടാ​കും. വ​ലി​യ ആ​ൾ​ക്കൂ​ട്ട​ത്തി​ന് ര​സി​ക്കാ​നും ഏ​റ്റു​പാ​ടാ​നും പ​റ്റു​ന്നവി​ധ​ത്തി​ലേ​ക്ക് ഗ​സ​ലി​നെ മാ​റ്റി​യെ​ടു​ക്കു​ക എ​ങ്ങ​നെ​യെ​ന്നാ​ണ് പ​ങ്ക​ജ് ഉ​ധാ​സ് ചി​ന്തി​ച്ച​ത്.​

ഉ​ർ​ദു​വും പേ​ർ​ഷ്യ​നും അ​റി​യു​ന്ന​വ​ർ​ക്കേ ഗ​സ​ലി​നെ ശ​രി​ക്കും ഉ​ൾ​ക്കൊ​ള്ളാ​ൻ പ​റ്റി​യെ​ന്നു​ വ​രൂ. ഹി​ന്ദി അ​റി​യാ​വു​ന്ന ആ​ർ​ക്കും രു​ചി​ക്ക​ത്ത​ക്ക​വി​ധം​ ഗ​സ​ലി​നെ പോ​പു​ല​റൈ​സ് ചെ​യ്യാ​നാ​യി​രു​ന്നു പ​ങ്ക​ജി​ന്റെ ശ്ര​മം. ‘‘ആ​പ് ജി​ൻ കേ ​ക​രീ​ബ് ഹോ​ത്തേ ഹേ’’ ​എ​ന്ന ഗാ​നം ഏ​വ​ർ​ക്കും ഏ​റ്റു​പാ​ടാ​നാ​വും​വി​ധ​മാ​ണ് അ​ദ്ദേ​ഹം ചി​ട്ട​പ്പെ​ടു​ത്തി​യ​ത്. അ​ത് ക്ലി​ക്കാ​യി. പി​ന്നീ​ട​ങ്ങോ​ട്ട് എ​ല്ലാ പാ​ട്ടു​ക​ളി​ലും ഈ ​ലാ​ളി​ത്യം –ഏ​റ്റ​ുപാ​ടാ​നാ​വും​വി​ധം എ​ന്ന ഫോ​ർ​മു​ല പ​ങ്ക​ജ് പ​രീ​ക്ഷി​ച്ചു​റ​പ്പി​ച്ചു.​ പേ​ർ​ഷ്യ​ൻ അ​റ​ബി​ക് ര​ച​ന​ക​ൾ അ​ധി​ക​മു​പ​യോ​ഗി​ക്കാ​തെ ഹി​ന്ദി​ ഗ​സ​ലു​ക​ളി​ൽ ശ്ര​ദ്ധ​ കേ​ന്ദ്രീ​ക​രി​ച്ചു അ​ദ്ദേ​ഹം. ബോ​ളി​വു​ഡി​ൽ 1980ക​ളി​ൽ ഗ​സ​ലാ​ഭി​മു​ഖ്യം സൃ​ഷ്ടി​ച്ച മു​ഖ്യ​ഗാ​യ​ക​രി​ലൊ​രാ​ളാ​ണ് പ​ങ്ക​ജ് ഉ​ധാ​സ്.​ ‘‘ജീ​യേ തോ ​ജീ​യേ കൈ​സേ ബി​ൻ ആ​പ് കേ’’ (​സാ​ജ​ൻ, 1991) ആ​ണ് ചി​ട്ഠീ ആ​യീ​ഹേ​​െക്കാപ്പം പ​ങ്ക​ജ് ഉ​ധാ​സ് ചൂ​ണ്ടി​ക്കാ​ണി​ക്കു​ന്ന മ​റ്റൊ​രു​ദാ​ഹ​ര​ണം.

1990ൽ​ത​ന്നെ ‘ഖ​യാ​ൽ’ എ​ന്ന ചി​ത്ര​ത്തി​ൽ ല​താ​ മ​ങ്കേ​ഷ്ക​റി​നൊ​പ്പം പ​ങ്ക​ജ് പാ​ടി​യ ‘‘മാ​ഹി​യാ തേ​രീ ക​സം’’ എ​ന്ന ഗാ​ന​വും സൂ​പ്പ​ർ​ഹി​റ്റാ​യി. ഗ​സ​ൽ ശൈ​ലി​യെ​ന്ന് വി​ളി​ക്കാ​മെ​ങ്കി​ലും ഇ​വ​യൊ​ന്നും ഗ​സ​ലി​ന്റെ ത​നി​മ​ പു​ല​ർ​ത്തു​ന്ന​വ​യാ​യി​രു​ന്നി​ല്ലെ​ന്ന​ത് മ​റ്റൊ​രു​ കാ​ര്യം. 1994ൽ ‘മൊ​ഹ്റ’ എ​ന്ന ചി​ത്ര​ത്തി​നു​വേ​ണ്ടി സാ​ധ​നാ സ​ർ​ഗ​ത്തി​നൊ​പ്പം പാ​ടി​യ ‘‘നാ ​ക​ജ്രേ​ന കീ ​ധ​ർ’’ ആ​ണ് മ​റ്റൊ​രു ഹി​റ്റ് ഗാ​നം. ‘നാം’ ​എ​ന്ന ചി​ത്ര​ത്തി​നു ശേ​ഷം, ‘സാ​ജ​ൻ, യേ ​ദി​ൽ​ല​ഗീ’, ‘ഫി​ർ തേ​രീ ക​ഹാ​നീ യാ​ദ് ആ​യേ’ തു​ട​ങ്ങി​യ ചി​ത്ര​ങ്ങ​ളി​ൽ പ​ങ്ക​ജ് വേ​ഷ​മി​ടു​ക​യും ചെ​യ്തു.

കു​ന്ദ​ൻ ലാ​ൽ സൈ​ഗാ​ൾ, മെ​ഹ്ദി ഹ​സ​ൻ, ഗു​ലാം അ​ലി, ജ​ഗ്ജി​ത് സി​ങ് തു​ട​ങ്ങി​യ വി​ശ്രു​ത ഗ​സ​ൽ​ ഗാ​യ​ക​രെ​ല്ലാം ച​ല​ച്ചി​ത്ര​ങ്ങ​ൾ​ക്കു​വേ​ണ്ടി​യും പാ​ടി​യി​ട്ടു​ണ്ട്. ഗു​ലാം അ​ലി​യു​ടെ ആ​ദ്യ ഹി​റ്റ് ച​ല​ച്ചി​ത്ര​ഗാ​നം ‘‘ചു​പ് കേ ​ചു​പ് കേ ​രാ​ത് ദി​ൻ’’ എ​ന്ന വി​ഖ്യാ​ത ഗ​സ​ലാ​യി​രു​ന്നു​വെ​ന്നോ​ർ​ക്കു​ക.​ ന​മ്മു​ടെ ഭ​ര​ണ​ഘ​ട​നാ​ ശി​ൽപി​ക​ളി​ലൊ​രാ​ളാ​യ മൗ​ലാ​നാ ഹ​സ്ര​ത്ത് മൊ​ഹാ​നി​യു​ടെ ഈ ​ഗ​സ​ൽ അ​ദ്ദേ​ഹം​ത​ന്നെ നി​ർ​മി​ച്ചെ​ടു​ത്ത ‘‘ഇ​ൻ​ക്വി​ലാ​ബ് സി​ന്ദാ​ബാ​ദ്’’ എ​ന്ന മു​ദ്രാ​വാ​ക്യ​ത്തോ​ളം പ്ര​ശ​സ്ത​മാ​ക്കി​യ​ത് ഗു​ലാം അ​ലി​യാ​ണ്, 1976ൽ. ​പി​ന്നീ​ട് 1982ൽ ​ബി.ആ​ർ. ചോ​പ്ര​യു​ടെ ‘നി​ക്കാ​ഹ്’ എ​ന്ന ചി​ത്ര​ത്തി​നു​വേ​ണ്ടി​യും ഗു​ലാം അ​ലി പാ​ടി. വി​നൈ​ൽ റെക്കോഡി​ലൂ​ടെ പാ​ട്ട് കേ​ൾ​ക്കു​ന്ന​മ​ട്ടി​ലാ​യി​രു​ന്നു ചി​ത്രീ​ക​ര​ണം. പ​ങ്ക​ജ് ഉ​ധാ​സി​നെ​പ്പോ​ലെ ഗ​സ​ലി​നെ ല​ളി​ത​മാ​ക്കി​യി​ട്ടി​ല്ല, ഇ​വ​രാ​രും. ഗ​സ​ലി​നെ ല​ളി​ത​ഗാ​ന​മാ​ക്കി​യെ​ന്ന വി​മ​ർ​ശ​നം കേ​ൾ​ക്കേ​ണ്ടി​വ​ന്നി​ട്ടു​ണ്ട് അ​ദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്. മെ​ഹ്ദി​യോ ഗു​ലാം അ​ലി​യോ പാ​ടു​ന്ന മ​ട്ടി​ലു​ള്ള സാ​ന്ദ്ര​ത​യി​ല​ല്ല, ലാ​ളി​ത്യ​ത്തി​ലാ​യി​രു​ന്നു പ​ങ്ക​ജ് ഉ​ധാ​സി​ന് ക​മ്പം. പി​നാ​ജ് മ​സാ​നി, ച​ന്ദ​ൻ ദാ​സ്,

രാ​ജേ​ന്ദ്ര മേ​ത്ത, നീ​നാ മേ​ത്ത, ഭൂ​പീ​ന്ദ​ർ, മി​താ​ലി സി​ങ്, രൂ​പ് കു​മാ​ർ സൊ​നാ​ലി റാത്തോ​ഡ് തു​ട​ങ്ങി നി​ര​വ​ധി പേ​ർ പ​ങ്ക​ജ് ഉ​ധാ​സി​ന്റെ ശൈ​ലി​ക്ക് പ്രേ​ര​ക​മാ​യും തു​ട​ർ​ച്ച​യാ​യും ഗ​സ​ൽ​രം​ഗ​ത്തു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. ‘‘ആ​ഹി​സ്താ’’, ‘‘ചാ​ന്ദി ജൈ​സാ’’ പോ​ലു​ള്ള ഗാ​ന​ങ്ങ​ളെ സോ​ഫ്റ്റ് പോ​പ് ഗ​സ​ൽ​സ് എ​ന്നാ​ണ് സം​ഗീ​ത​നി​രൂ​പ​ക​ർ വി​ശേ​ഷി​പ്പി​ക്കു​ന്ന​ത്.​ യാ​ഥാ​സ്ഥി​തി​ക മ​താ​ത്മ​ക​ത​യെ പ്ര​ണ​യം​കൊ​ണ്ടും സൂ​ഫി​സം​കൊ​ണ്ടും മ​റി​ക​ട​ക്കു​ന്ന ഗ​സ​ലി​ന്റെ വി​പ്ല​വ​പ​ര​ത പു​തി​യ ശൈ​ലി​യി​ലി​ല്ല. ഗ​സ​ലി​നെ അ​തി​ന്റെ സ​ന്ദ​ർ​ഭ​ത്തി​ൽ​നി​ന്ന് അ​ട​ർ​ത്തി​മാ​റ്റു​ക​യും ല​ളി​ത​മാ​യി പു​തി​യ​മ​ട്ടി​ൽ പു​ന​രാ​വി​ഷ്ക​രി​ക്കു​ക​യു​മാ​യി​രു​ന്നു എ​ൺ​പ​തു​ക​ളി​ലെ​യും തൊ​ണ്ണൂ​റു​ക​ളി​ലെ​യും സോ​ഫ്റ്റ് പോ​പ് ശൈ​ലി –സം​ഗീ​ത​ നി​രൂ​പ​ക​ർ ചൂ​ണ്ടി​ക്കാ​ട്ടു​ന്നു.

ഗ​സ​ലി​നെ സാ​മാ​ന്യ​ജ​ന​ങ്ങ​ളി​ലേ​ക്ക​ടു​പ്പി​ച്ച, ഏ​റ്റു​പാ​ടാ​നാ​വും​വി​ധം സ​ര​ള​മാ​ക്കി​യ ഗാ​യ​ക​നെ​ന്ന​താ​വും പ​ങ്ക​ജ് ഉ​ധാ​സ് ബാ​ക്കി​യാ​കു​ന്ന ഓ​ർ​മ​ശ്രു​തി. ‘‘ചി​ട്ഠീ ആ​യീ ഹേ’’ ​എ​ന്ന വി​ഖ്യാ​ത​ഗാ​ന​ത്തി​ലെ വ​രി​ക​ളോ​ർ​ക്കാം –ആ​ജാ ഉ​മ്ര് ബ​ഹു​ത് ഹേ ഛോ​ടീ..​. ഉ​ധാ​സ്, മ​ട​ങ്ങി​വ​രൂ... ജീ​വി​തം ക്ഷ​ണി​ക​മത്രേ.