ഒന്നല്ല, ഒരായിരം പ്രപഞ്ചങ്ങൾ!

പ്രപഞ്ചത്തിലെ ചെറിയ ഒരിടം മാത്രമായ, നാം വസിക്കുന്ന ഭൂമി ഉള്‍ക്കൊള്ളുന്ന സൗരയൂഥം മാത്രം പരിഗണിക്കുക. ക്ലാസ്​മുറികളിൽ തൂക്കിയിട്ട ചാര്‍ട്ടുകളില്‍ നിരനിരയായി ചേര്‍ന്നുനില്‍ക്കുന്ന എട്ട് ഗ്രഹങ്ങളും അവയുടെ ചില ഉപഗ്രഹങ്ങളുമൊക്കെ ചേര്‍ന്ന ഒരു ​'പ്രദേശ'മായിട്ടാണ​േല്ലാ നാം സൗരയൂഥത്തെക്കുറിച്ചുള്ള പഠനം തുടങ്ങാറുള്ളത്​. സൗരയൂഥത്തിൽ ഗ്രഹങ്ങളും ഉപഗ്രഹങ്ങളും മാത്രമല്ല ഉള്ളത്​. കുള്ളൻഗ്രഹങ്ങളും ഛിന്നഗ്രഹങ്ങളും പിന്നെ ഇതൊന്നുമല്ലാത്ത അനവധി ​ ​പ്രപഞ്ച വസ്​തുക്കളുമൊ​െക്കയുണ്ട്​. അതൊന്നും ആ ചാർട്ടിൽ കാണില്ല. ഏതായാലും ഇൗ ചാർട്ടുകൾ നൽകുന്ന വിവരമനുസരിച്ച്​ ഭൂമിക്ക് 'തൊട്ടടുത്താണ്' ചന്ദ്രന്‍; വ്യാഴത്തിന് അപ്പുറം ശനി, അതിനപ്പുറം യുറാനസ്​. അങ്ങനെ നെപ്​റ്റ്യൂണിൽ എത്തുന്നതോടെ സൗരയൂഥം അവസാനിക്കും. യഥാര്‍ഥത്തില്‍ ഇവയൊക്കെ തമ്മിലുള്ള അകലം എത്രയാണ്? ഭൂമിയിൽനിന്ന്​ ഒരാൾ സൂര്യനിലേക്ക്​ പ്രകാശവേഗത്തില്‍ (സെക്കന്‍ഡില്‍ മൂന്നു ലക്ഷം കിലോമീറ്റര്‍) സഞ്ചരിക്കുന്നുവെന്ന്​ കരുതുക. അങ്ങനെയെങ്കിൽ അവിടെയെത്താൻ എട്ടു മിനിറ്റ്​ എടുക്കും. അതാണ് ഒരു ആസ്ട്രണോമിക്കല്‍ യൂനിറ്റ് (എ.യു); ഏകദേശം 15 കോടി കിലോമീറ്റർ. ഭൂമിയും വ്യാഴവും തമ്മിലുള്ള അകലം 4.241 എ.യു (70 കോടി കിലോമീറ്റർ) ആണ്. അതി​െൻറ അഞ്ചുമടങ്ങ് ദൂരം വരും വ്യാഴവും നെപ്റ്റ്യൂണും തമ്മില്‍. ഭൂമിയില്‍നിന്ന് സൗരയൂഥത്തി​െൻറ അതിര്‍ത്തിയിലേക്കുള്ള ദൂരം എത്രയെന്നോ? 50,000 എ.യു! പ്രകാശവേഗത്തില്‍ സഞ്ചരിച്ചാല്‍ നമുക്ക് 19 ദിവസംകൊണ്ട് അവിടെയെത്താം. പ​േക്ഷ,​ പ്രകാശവേഗത്തിൽ നമുക്ക്​ സഞ്ചരിക്കാൻ കഴിയില്ല.

മനുഷ്യനിര്‍മിത വാഹനങ്ങളില്‍ ഏറ്റവും വേഗമുള്ള 'വൊയേജര്‍' പേടകത്തി​െൻറ വേഗം മണിക്കൂറില്‍ 46,000 കിലോമീറ്റര്‍ മാത്രമാണ്. അങ്ങനെ വരു​േമ്പാൾ അവിടെയെത്താൻ ലക്ഷക്കണക്കിന്​ വർഷം വേണ്ടിവരും. ചുരുക്കത്തിൽ, ഇൗ സൗരയൂഥംതന്നെ നാം കരുതിയതിനേക്കാളും വിശാലമാണ്. ഇങ്ങനെ കോടിക്കണക്കിന് നക്ഷത്രങ്ങളും അ​വയെ ചുറ്റുന്ന ഗ്രഹങ്ങളുമുണ്ട്​ ആകാശഗംഗ എന്ന നമ്മുടെ ഗാലക്സിൽ. അവിടെയും അവസാനിക്കുന്നില്ല; ഇതുപോലെ ഏതാണ്ട് 14,000 കോടി ഗാലക്സികളും ഈ പ്രപഞ്ചത്തിലുണ്ടെന്നാണ് കണക്കാക്കിയിട്ടുള്ളത്. ഇതാണ്​ പ്രപഞ്ചത്തെക്കുറിച്ചുള്ള ചിത്രം. ഏറെ കൗതുകകരമായ കാര്യം, ഇത്തരത്തില്‍ ഒരു പ്രപഞ്ചമല്ല; അനേകായിരം ​പ്രപഞ്ചങ്ങൾ ഉണ്ടെന്നാണ്​ പുതിയ സിദ്ധാന്തങ്ങൾ പറയുന്നത്​. ബഹുപ്രപഞ്ചങ്ങൾ (mulitiverse) എന്നാണ്​ ഇവ അറിയപ്പെടുന്നത്​.ഒരു കാലത്ത് ശാസ്​ത്രകഥകളുടെ മുഖ്യപ്രമേയമായിരുന്നു ബഹുപ്രപഞ്ചങ്ങൾ. ഇപ്പോൾ ബഹുപ്രപഞ്ചത്തെക്കുറിച്ചുള്ള പുതിയ സിദ്ധാന്തങ്ങൾ ഒാരോന്നായി പുറത്തുവന്നുകൊണ്ടിരിക്കുകയാണ്​. നമ്മുടെ പ്രപഞ്ചത്തിന്​ പുറത്തുള്ള മറ്റൊരു പ്രപഞ്ചത്തിൽ ജീവനുണ്ടാകുമോ, ഉണ്ടെങ്കിൽ അവയെങ്ങനെ ആയിരിക്കുമെന്ന ചോദ്യങ്ങളൊക്കെയും ശാസ്​​ത്രലോകത്തുനിന്ന്​ ഉയർന്നുകേൾക്കുന്നുണ്ട്​. പ്രപഞ്ചത്തെക്കുറിച്ചുള്ള നമ്മുടെ അറിവുകൾ വികസിക്കുന്നത്​ എങ്ങനെയെന്ന്​ നോക്കൂ. ഭൂമിയാണ്​ പ്രപഞ്ചകേന്ദ്രമെന്നായിരുന്നു ആദ്യകാലത്ത്​ മനുഷ്യൻ കരുതിയിരുന്നത്​. സൗരകേന്ദ്ര സിദ്ധാന്തം അവതരിപ്പിച്ച്​ 16ാം നൂറ്റാണ്ടിൽ കോപ്പർ നിക്കസ്​ അത്​ തിരുത്തി. അപ്പോൾ നമ്മുടെ പ്രപഞ്ചമെന്ന്​ പറയുന്നത്​ സൂര്യനും അതിനെ ചുറ്റുന്ന കുറച്ച്​ ഗ്രഹങ്ങളും മാത്രമായിരുന്നു. പിന്നീട്​ 17ാം നൂറ്റാണ്ടിൽ, ദൂരദർശിനി ഉപയോഗിച്ച് ഗലീലിയോ ഗലീലി വാനനിരീക്ഷണം നടത്തിയതോടെ പ്രപഞ്ചത്തിെൻറ മറ്റൊരു ചിത്രം നമുക്ക് ലഭിച്ചു. രാത്രിയിൽ ആകാശത്ത് കാണുന്നതിനുമപ്പുറം നക്ഷത്രങ്ങളും ഗ്രഹങ്ങളുമൊക്കെ ചേർന്ന 'സാമാന്യം വലിയ' ഒരു പ്രപഞ്ചത്തിലാണ് നാം ജീവിക്കുന്നതെന്ന് അദ്ദേഹത്തിെൻറ നിരീക്ഷണങ്ങളിൽനിന്ന് വ്യക്​തമായി. ആകാശഗംഗ എന്ന ഗാലക്സിയിലെ കോടിക്കണക്കിന് നക്ഷത്രങ്ങളിൽ ഒന്നുമാത്രമാണ് സൂര്യനെന്ന് നാം മനസ്സിലാക്കുന്നത് അങ്ങനെയാണ്. പിന്നീട്​, 20ാം നൂറ്റാണ്ടി​െൻറ തുടക്കത്തിൽ എഡ്വിൻ ഹബ്​ൾ എന്ന ശാസ്​ത്രജ്​ഞനാണ്​ നമ്മുടെ പ്രപഞ്ചം വികസിച്ചുകൊണ്ടിരിക്കുന്നുവെന്ന്​ സിദ്ധാന്തിച്ചത്​. ഇന്ന്​ നമുക്കറിയാവുന്ന ​​പ്രപഞ്ച വിശാലതയിലേക്ക്​ നമ്മെ നയിച്ച ഏറ്റവും വലിയ അറിവായിരുന്നു ഹബ്​ളിലൂടെ ലഭിച്ചത്​. ഈ അറിവിെൻറ അടുത്ത പടിയായായിട്ടാണ്​ ശാസ്​ത്രലോകം ബഹുപ്രപഞ്ചങ്ങളെ കാണുന്നത്.

ഗലീലിയോക്ക്​ മുമ്പുതന്നെ ബഹുപ്രപഞ്ചങ്ങളെപ്പറ്റി സംസാരിച്ച ശാസ്​ത്രജ്​ഞരുണ്ടായിരുന്നു. 12ാം നൂറ്റാണ്ടിൽ ജീവിച്ചിരുന്ന പേർഷ്യൻ ജ്യോതിശാസ്​ത്രജ്​ഞനായ അൽ റാസിയാണ്​ അതിലൊരാൾ. മറ്റൊരാൾ ഇറ്റാലിയൻ ശാസ്​ത്രകാരനായ ഗിനാർഡോ ബ്രൂണോയും. ഏതെങ്കിലും തരത്തിലുള്ള നിരീക്ഷണങ്ങ​െള അടിസ്​ഥാനമാക്കിയല്ല അവർ ബഹുപ്രപഞ്ചം എന്ന ആശയം അവതരിപ്പിച്ചത്​. അങ്ങനെയും ഒരു ലോകമുണ്ടാകാനുള്ള സാധ്യത മുൻകണ്ടായിരുന്നു. അങ്ങനെയാണ്​ ഇൗ ആശയത്തെ അടിസ്​ഥാനമാക്കി ശാസ്​ത്രകഥകൾ ഉണ്ടായത്​. 20ാം നൂറ്റാണ്ടിൽ അയർലൻഡിൽ, ജീവിച്ചിരുന്ന എഡ്മണ്ട് ഫർണിയർ ഡി ആൽബെയാണ് ആദ്യമായി ബഹുപ്രപഞ്ചം എന്ന ആശയത്തെക്കുറിച്ച്​ ശാസ്​ത്രീയമായ പ്രസ്​താവനകൾ മുന്നോട്ടുവെച്ചത്​.

നമ്മുടെ പ്രപഞ്ചത്തിന്​ പുറത്തുള്ള അയൽ പ്രപഞ്ചങ്ങൾ എങ്ങനെ ഉണ്ടായി, അവയെ എങ്ങനെ നിരീക്ഷിക്കാം തുടങ്ങിയ ചർച്ചകൾ ഇപ്പോൾ ശാസ്​ത്രലോകത്ത്​ സജീവമായിരിക്കുന്നു. േബ്രൻ തിയറി, ക്വാണ്ടം മൾട്ടിവേഴ്സ്​ തുടങ്ങി ഒ​േട്ടറെ സിദ്ധാന്തങ്ങൾ ഇതുസംബന്ധിച്ച്​ വന്നുകഴിഞ്ഞു. പ​േക്ഷ, ഇവയൊക്കെയും തെളിയിക്കാൻ പാകത്തിലുള്ള നിരീക്ഷണസംവിധാനങ്ങൾ നമുക്കില്ല