ഗു​ജ​റാ​ത്തി​നെ ഓ​ർ​ക്കാം, ആ ​ധീ​ര വ​നി​ത​യെ​യും

ഫെ​​ബ്രു​വ​രി വേ​ദ​ന മു​റ്റി​യ ഒ​രു മാ​സ​മാ​ണ്, പ്ര​ത്യേ​കി​ച്ച് ജാ​ഫ​രി കു​ടും​ബ​ത്തി​ന്. 2002 ഫെ​ബ്രു​വ​രി 28നാ​ണ് മു​ൻ പാ​ർ​ല​മെ​ന്റം​ഗ​വും മ​ത​നി​ര​പേ​ക്ഷ ഇ​ന്ത്യ​യി​ലെ ആ​ദ​ര​ണീ​യ വ്യ​ക്തി​ത്വ​വു​മാ​യി​രു​ന്ന ഇ​ഹ്സാ​ൻ ജാ​ഫ​രി കൊ​ല​ചെ​യ്യ​പ്പെ​ട്ട​ത്. ഈ ​വ​ർ​ഷം ഫെ​​ബ്രു​വ​രി ഒ​ന്നി​ന് അ​ദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ വി​ധ​വ സ​കി​യ​യും ഇ​ഹ​ലോ​കം വെ​ടി​ഞ്ഞു.

സ​കി​യ​യു​ടെ വി​യോ​ഗം ഇ​ന്ത്യ​ക്ക് വ​രു​ത്തി​യ ന​ഷ്ടം ചെ​റു​ത​ല്ല; അ​ത്ര​യേ​റെ ധീ​ര​ത​യും നി​ശ്ച​യ​ദാ​ർ​ഢ്യ​വും പു​ല​ർ​ത്തി​യ വ​നി​ത​യാ​യി​രു​ന്നു അ​വ​ർ. ഭ​ർ​ത്താ​വ് ക്രൂ​ര​മാ​യി കൊ​ല ചെ​യ്യ​പ്പെ​ട്ട ദി​വ​സം മു​ത​ൽ അ​വ​ർ നേ​രി​ട്ട ദു​രി​ത പീ​ഡ​ക​ൾ അ​ന​ന്ത​മാ​യി​രു​ന്നു. എ​ന്നി​ട്ടും അ​വ​ർ അ​ക്ഷീ​ണ​യാ​യി പൊ​രു​തി, ത​നി​ക്ക് വേ​ണ്ടി മാ​​ത്ര​മ​ല്ല അ​ന്യാ​യ​വും അ​ക്ര​മ​വും നി​റ​ഞ്ഞ വ്യ​വ​സ്ഥ​യു​ടെ ഇ​ര​ക​ളാ​യ എ​ല്ലാ സ്ത്രീ​ക​ൾ​ക്കും നീ​തി തേ​ടി​ക്കൊ​ണ്ട്.

സ്വാ​ത​ന്ത്ര്യാ​ന​ന്ത​ര ഇ​ന്ത്യ​യി​ലെ ഏ​റ്റ​വും ര​ക്ത​രൂ​ഷി​ത​മാ​യ അ​ധ്യാ​യ​ങ്ങ​ളി​ലൊ​ന്നാ​ണ് 2002ലെ ​ഗു​ജ​റാ​ത്ത് വം​ശ​ഹ​ത്യ. ഫൈ​സാ​ബാ​ദി​ൽ​നി​ന്ന് അ​ഹ്മ​ദാ​ബാ​ദി​ലേ​ക്ക് പോ​യ സ​ബ​ർ​മ​തി എ​ക്സ്പ്ര​സി​ന്റെ എ​സ് -6 ക​മ്പാ​ർ​ട്മെ​ന്റ് ഫെ​ബ്രു​വ​രി 27ന് ​ഗോ​ധ്ര റെ​യി​ൽ​വേ സ്റ്റേ​ഷ​നി​ൽ​നി​ന്ന് അ​ൽ​പം മാ​റി തീ​വെ​ക്ക​പ്പെ​ട്ട​ത് 59 നി​ര​പ​രാ​ധി​ക​ളു​ടെ ജീ​വ​നെ​ടു​ത്തു. തീ​ർ​ത്തും അ​പ​ല​പ​നീ​യ​മാ​യ ഈ ​തീ​വെ​പ്പി​ന്റെ കാ​ര​ണം സം​ബ​ന്ധി​ച്ച് ഇ​പ്പോ​ഴും ച​ർ​ച്ച​ക​ൾ തു​ട​രു​ക​യാ​ണ്. നി​ര​വ​ധി​പേ​ർ ഇ​തി​ന്റെ പേ​രി​ൽ ശി​ക്ഷി​ക്ക​പ്പെ​ട്ടു. ഇ​തി​ന് പി​ന്നാ​ലെ​യാ​ണ് രാ​ജ്യ​ത്തെ പി​ടി​ച്ചു​ല​ച്ച കൂ​ട്ട​ക്കൊ​ല അ​ര​ങ്ങേ​റി​യ​ത്.

അ​ന്ന​ത്തെ സം​സ്ഥാ​ന മു​ഖ്യ​മ​ന്ത്രി ഫെ​ബ്രു​വ​രി 27ന് ​വൈ​കു​ന്നേ​രം ബി.​ജെ.​പി​യി​ലെ​യും സ​ർ​ക്കാ​റി​ലെ​യും ചി​ല ഉ​ന്ന​ത​രു​ടെ യോ​ഗം വി​ളി​ച്ചു​ചേ​ർ​ത്തി​രു​ന്നു. അ​തി​ൽ ന​ട​ന്ന സം​സാ​ര​ങ്ങ​ൾ സം​ബ​ന്ധി​ച്ച് ര​ണ്ട് വ്യ​ത്യ​സ്ത ആ​ഖ്യാ​ന​ങ്ങ​ളു​ണ്ട് -എ​ന്നാ​ൽ അ​തി​നു​ശേ​ഷം ഗു​ജ​റാ​ത്തി​ലു​ട​നീ​ളം മു​സ്‍ലിം​ക​ൾ ക്രൂ​ര​മാ​യി പീ​ഡി​പ്പി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ക​യും കൊ​ല​ ചെ​യ്യ​പ്പെ​ടു​ക​യു​മു​ണ്ടാ​യി. അ​വ​രു​ടെ ഭൂ​മി​യും വീ​ടു​ക​ളും ത​ട്ടി​യെ​ടു​ക്ക​പ്പെ​ട്ടു. അ​തി​ക്ര​മ​ങ്ങ​ൾ ദി​വ​സ​ങ്ങ​ൾ പി​ന്നി​ട്ട​പ്പോ​ഴും ക്ര​മ​സ​മാ​ധാ​ന പാ​ല​ന സം​വി​ധാ​നം ഉ​ത്ത​ര​വാ​ദി​ത്തം നി​റ​വേ​റ്റി​യി​ല്ലെ​ന്ന് മാ​ത്ര​മ​ല്ല, കൂ​ട്ട​ക്കൊ​ല​ക​ളി​ലും കു​റ്റ​കൃ​ത്യ​ങ്ങ​ളി​ലും സ​ജീ​വ​മാ​യി പ​ങ്കു​ചേ​രു​ക​യും​ചെ​യ്തു.

2002 ന​വം​ബ​ർ 21ന് ​സു​പ്രീം​കോ​ട​തി മു​ൻ ജ​ഡ്ജി ജ​സ്റ്റി​സ് വി.​ആ​ർ. കൃ​ഷ്ണ​യ്യ​ർ അ​ധ്യ​ക്ഷ​നാ​യ ജ​ന​കീ​യ ട്രൈ​ബ്യൂ​ണ​ൽ ഗു​ജ​റാ​ത്ത് വം​ശ​ഹ​ത്യ​​യെ​ക്കു​റി​ച്ച് ‘മാ​ന​വ​രാ​ശി​ക്കെ​തി​രാ​യ കു​റ്റ​കൃ​ത്യം’ എ​ന്ന ത​ല​ക്കെ​ട്ടി​ൽ റി​പ്പോ​ർ​ട്ട് പ്ര​സി​ദ്ധീ​ക​രി​ച്ചു. ഇ​ര​ക​ൾ, അ​തി​ജീ​വി​ത​ർ, സ്വ​ത​ന്ത്ര മ​നു​ഷ്യാ​വ​കാ​ശ സം​ഘ​ങ്ങ​ൾ, വ​നി​ത ഗ്രൂ​പ്പു​ക​ൾ, സ​ന്ന​ദ്ധ​സം​ഘ​ട​നാ പ്ര​വ​ർ​ത്ത​ക​ർ, അ​ക്കാ​ദ​മി​ക് വി​ദ​ഗ്ധ​ർ തു​ട​ങ്ങി സ​മൂ​ഹ​ത്തി​ന്റെ വി​വി​ധ മേ​ഖ​ല​ക​ളി​ലു​ള്ള​വ​ർ വാ​ക്കാ​ലും എ​ഴു​തി​യും ന​ൽ​കി​യ 2000ല​ധി​കം സാ​ക്ഷ്യ​ങ്ങ​ളു​ടെ അ​ടി​സ്ഥാ​ന​ത്തി​ലാ​യി​രു​ന്നു ഈ ​റി​പ്പോ​ർ​ട്ട്.

ക​ണ്ടെ​ത്ത​ലു​ക​ളി​ലും ശി​പാ​ർ​ശ​ക​ളി​ലും ഗു​ജ​റാ​ത്ത് സ​ർ​ക്കാ​റി​നെ നി​ശി​ത​മാ​യി കു​റ്റ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യ ട്രൈ​ബ്യൂ​ണ​ൽ അ​നി​യ​ന്ത്രി​ത​മാ​യ അ​ക്ര​മം, കൊ​ല​പാ​ത​കം, തീ​വെ​പ്പ്, കൊ​ള്ള എ​ന്നി​വ​ക്ക് സ​ർ​ക്കാ​റി​ന് ഉ​ത്ത​ര​വാ​ദി​ത്ത​മു​ണ്ടെ​ന്നും രേ​ഖ​പ്പെ​ടു​ത്തി. ജ​ന​കീ​യ ട്രൈ​ബ്യൂ​ണ​ലി​ന്റെ ക​ണ്ടെ​ത്ത​ലു​ക​ൾ മ​റ്റു നി​ര​വ​ധി സ്വ​ത​ന്ത്ര വ​സ്തു​താ​ന്വേ​ഷ​ണ സം​ഘ​ങ്ങ​ളു​ടെ ക​ണ്ടെ​ത്ത​ലു​ക​ളു​മാ​യി യോ​ജി​ക്കു​ന്ന​വ​യാ​യി​രു​ന്നു.

ക​ണ്ടെ​ത്ത​ലു​ക​ൾ ഇ​ങ്ങ​നെ ചു​രു​ക്കി​യെ​ഴു​താം:

ഗു​ജ​റാ​ത്തി​ൽ ന​ട​ന്ന​ത് ഒ​രു വ​ർ​ഗീ​യ ക​ലാ​പ​മാ​യി​രു​ന്നി​ല്ല; സ​മൂ​ഹ​ത്തെ മു​ഴു​വ​ൻ പാ​ർ​ശ്വ​വ​ത്ക​രി​ക്കാ​നും തു​ട​ച്ചു​നീ​ക്കാ​നും രൂ​പ​ക​ൽ​പ​ന​ചെ​യ്ത വം​ശീ​യ ശു​ദ്ധീ​ക​ര​ണ​മാ​യി​രു​ന്നു. ചി​ല ആ​ളു​ക​ൾ പ​റ​യു​ന്ന​തു​പോ​ലെ ഇ​ത് ഒ​രു ‘സ്വ​മേ​ധ​യാ ഉ​ള്ള പ്ര​തി​ക​ര​ണ’​മാ​യി​രു​ന്നി​ല്ല. പൂ​ർ​ണ​മാ​യും ആ​സൂ​ത്രി​ത​മാ​യി​രു​ന്നു. ഒ​രു​പ​ക്ഷേ നി​ര​വ​ധി മാ​സ​ങ്ങ​ളു​ടെ ത​യാ​റെ​ടു​പ്പും ന​ട​ന്നി​രി​ക്ക​ണം.

1999ൽ ​ഗു​ജ​റാ​ത്തി​ലെ മു​സ്‍ലിം​ക​ളെ​യും ക്രൈ​സ്ത​വ​രെ​യും സം​ബ​ന്ധി​ച്ച് സൂ​ക്ഷ്മ​മാ​യ ഒ​രു ക​ണ​ക്കെ​ടു​പ്പ് ന​ട​ത്തി​യി​രു​ന്നു. ആ​ക്ര​മി​ക്കേ​ണ്ട ഉ​ന്ന​ങ്ങ​ളെ കൃ​ത്യ​മാ​യി ക​ണ്ടെ​ത്താ​ൻ ഈ ​ക​ണ​ക്കെ​ടു​പ്പി​ൽ​നി​ന്നു​ള്ള വി​വ​ര​ങ്ങ​ൾ അ​ക്ര​മി​ക്കൂ​ട്ട​ത്തി​ന് സ​ഹാ​യ​ക​മാ​യി. മു​സ്‍ലിം​ക​ളെ സാ​മ്പ​ത്തി​ക​മാ​യി ത​ക​ർ​ക്കാ​നു​ള്ള ശ്ര​മ​വും ഒ​രു പ​രി​ധി​വ​രെ വി​ജ​യം ക​ണ്ടു. നി​ര​വ​ധി സ​മ്പ​ന്ന​രും പ​ഠി​പ്പു​ള്ള​വ​രു​മാ​യ സ്ത്രീ​ക​ളും ഉ​ൾ​പ്പെ​ടെ മ​ധ്യ​വ​ർ​ഗം അ​ക്ര​മ​ത്തി​ൽ പ​ര​സ്യ​മാ​യി പ​ങ്കു​കൊ​ണ്ടു; ചി​ല പ്ര​ദേ​ശ​ങ്ങ​ളി​ൽ മു​സ്‍ലിം വീ​ടു​ക​ൾ​ക്കും സ്ഥാ​പ​ന​ങ്ങ​ൾ​ക്കും തീ​യി​ടു​ന്ന​തി​നും കൊ​ള്ള​യ​ടി​ക്കു​ന്ന​തി​നും ആ​ദി​വാ​സി​ക​ളെ​യും ദ​ലി​തു​ക​ളെ​യും ഫ​ല​പ്ര​ദ​മാ​യി ഉ​പ​യോ​ഗി​ച്ചു.

ഇ​ത് വ്യ​ക്ത​മാ​യും സ​ർ​ക്കാ​ർ സ്പോ​ൺ​സ​ർ​ചെ​യ്ത വം​ശ​ഹ​ത്യ​യാ​ണെ​ന്ന് ക​ണ്ടെ​ത്തി​യ ജ​ന​കീ​യ ട്രൈ​ബ്യൂ​ണ​ൽ മു​ഖ്യ​മ​ന്ത്രി​ക്കും രാ​ഷ്ട്രീ​യ​ക്കാ​ർ​ക്കും പു​റ​മെ നി​ര​വ​ധി ഉ​ന്ന​ത ഉ​ദ്യോ​ഗ​സ്ഥ​ർ​ക്ക് മേ​ലും കു​റ്റം ചു​മ​ത്തി. സം​ഘ്പ​രി​വാ​റി​ന് ഇ​ഷ്ട​മു​ള്ള​ത് ചെ​യ്യാ​ൻ പ​രി​പൂ​ർ​ണ സ്വാ​ത​ന്ത്ര്യ​വും ഒ​രു ന​ട​പ​ടി​യും സ്വീ​ക​രി​ക്ക​രു​തെ​ന്ന് പൊ​ലീ​സി​ന് വ്യ​ക്ത​മാ​യ നി​ർ​ദേ​ശ​ങ്ങ​ളും ന​ൽ​ക​പ്പെ​ട്ടി​രു​ന്നു.

2003 ഡി​സം​ബ​റി​ൽ അ​ന്ന​ത്തെ സു​പ്രീം​കോ​ട​തി ചീ​ഫ് ജ​സ്റ്റി​സ് വി.​എ​ൻ. ഖ​റെ പ​റ​ഞ്ഞു: ‘പ്രോ​സി​ക്യൂ​ഷ​നി​ലും ഗു​ജ​റാ​ത്ത് സ​ർ​ക്കാ​റി​ലും എ​നി​ക്ക് വി​ശ്വാ​സ​മി​ല്ല. നി​ങ്ങ​ൾ ജ​ന​ങ്ങ​ളെ സം​ര​ക്ഷി​ക്കു​ക​യും കു​റ്റ​വാ​ളി​ക​ളെ ശി​ക്ഷി​ക്കു​ക​യും വേ​ണം. അ​ത് ചെ​യ്യാ​ൻ ക​ഴി​യു​ന്നി​ല്ലെ​ങ്കി​ൽ നി​ങ്ങ​ൾ രാ​ജി​വെ​ക്കു​ക.’ 2012 ഫെ​ബ്രു​വ​രി 8ലെ ​ഒ​രു സു​പ്ര​ധാ​ന വി​ധി​യി​ൽ, ഗു​ജ​റാ​ത്ത് ഹൈ​കോ​ട​തി ആ​ക്ടി​ങ് ചീ​ഫ് ജ​സ്റ്റി​സ് ഭാ​സ്ക​ർ ഭ​ട്ടാ​ചാ​ര്യ പ്ര​സ്താ​വി​ച്ചു: ‘ഗു​ജ​റാ​ത്ത് സ​ർ​ക്കാ​റി​ന്റെ അ​പ​ര്യാ​പ്ത​മാ​യ പ്ര​തി​ക​ര​ണ​വും നി​ഷ്ക്രി​യ​ത്വ​വും അ​രാ​ജ​ക​ത്വ​ത്തി​ന് കാ​ര​ണ​മാ​യി, അ​ത് ദി​വ​സ​ങ്ങ​ളോ​ളം തു​ട​ർ​ന്നു... സം​സ്ഥാ​ന​ത്തി​ന് ഉ​ത്ത​ര​വാ​ദി​ത്ത​ങ്ങ​ളി​ൽ​നി​ന്ന് ഒ​ഴി​ഞ്ഞു​മാ​റാ​നാ​വി​ല്ല.’

ഭ​ര​ണ​കൂ​ടം കാ​ണി​ച്ച വ​ഞ്ച​ന​ക്കെ​തി​രെ ഇ​ക്കാ​ല​മ​ത്ര​യും പൊ​രു​തി​യ സ​കി​യ ശ​ബ്ദ​മി​ല്ലാ​ത്ത നൂ​റു​ക​ണ​ക്കി​ന് ഇ​ര​ക​ളു​ടെ ശ​ബ്ദ​മാ​യി​രു​ന്നു. ക​ലാ​പ​ത്തി​ന് പി​ന്നി​ലെ വ​ൻ ഗൂ​ഢാ​ലോ​ച​ന​ക​ൾ അ​ന്വേ​ഷി​ക്ക​ണ​മെ​ന്നാ​വ​ശ്യ​പ്പെ​ട്ട് അ​വ​ർ സ​മ​ർ​പ്പി​ച്ച അ​പേ​ക്ഷ പ​ക്ഷേ, സു​പ്രീം​കോ​ട​തി ത​ള്ളി​ക്ക​ള​ഞ്ഞു.

ദ ​ല​ക്കി വ​ൺ​സ്: എ ​മെ​മ്മ​യ​ർ എ​ന്ന കൃ​തി​യെ​ഴു​തി​യ സാ​റ ചൗ​ധ​രി ഈ​യി​ടെ ഒ​രു അ​ഭി​മു​ഖ​ത്തി​ൽ കൃ​ത്യ​മാ​യി പ​റ​ഞ്ഞു: ‘നീ​തി തേ​ടി​യ​ല​ഞ്ഞ ഒ​രു വി​ധ​വ മാ​ത്ര​മാ​യി​രു​ന്നി​ല്ല സ​കി​യ ജാ​ഫ​രി. അ​വ​ർ ഒ​രു ഉ​മ്മ​യും വ​ല്ലി​മ്മ​യും ഒ​രു സ​മു​ദാ​യ അം​ഗ​വു​മാ​യി​രു​ന്നു. അ​വ​ൾ മ​റ്റു​ള്ള​വ​രെ​യും ഒ​പ്പം ന​ട​ത്തി. നീ​തി തേ​ടു​ന്ന ശി​യാ പാ​ര​മ്പ​ര്യ​ത്തെ​ക്കു​റി​ച്ച് സു​ഹൃ​ത്ത് സെ​ഹ്റാ മെ​ഹ്ദി പ​ങ്കു​വെ​ച്ച ഒ​രു ക​ഥ​യാ​ണ് അ​ത് എ​ന്നെ ഓ​ർ​മി​പ്പി​ക്കു​ന്ന​ത്. കു​ടും​ബ​ത്തെ കൂ​ട്ട​ക്കൊ​ല ചെ​യ്ത സ്വേ​ച്ഛാ​ധി​പ​തി​യു​ടെ മു​ന്നി​ൽ ധീ​ര​ത​യോ​ടെ വ​ന്നു നി​ന്ന് ത​നി​ക്ക് വ്യ​ക്തി​പ​ര​മാ​യി സം​ഭ​വി​ച്ച ന​ഷ്ട​ത്തി​ലു​പ​രി മു​ഴു സ​മൂ​ഹ​ത്തി​നും​വേ​ണ്ടി നീ​തി തേ​ടി​യ മു​ഹ​മ്മ​ദ് ന​ബി​യു​ടെ കൊ​ച്ചു​മ​ക​ളും ഹ​സ്ര​ത്ത് അ​ലി​യു​ടെ മ​ക​ളു​മാ​യ ഹ​സ്ര​ത്ത് സൈ​ന​ബി​ന്റെ പാ​ര​മ്പ​ര്യം.

സാ​റ ഇ​തു​കൂ​ടി പ​റ​യു​ന്നു: ‘ഞ​ങ്ങ​ൾ പാ​ർ​ശ്വ​വ​ത്കൃ​ത സ​മൂ​ഹ​ങ്ങ​ൾ, ഒ​രി​ക്ക​ലും ഞ​ങ്ങ​ളു​ടെ ഭാ​രം ഒ​റ്റ​ക്ക് വ​ഹി​ക്കാ​റി​ല്ല. ദ​ലി​ത് വി​മോ​ച​ന പ്ര​സ്ഥാ​ന​ങ്ങ​ളും അ​തു​പോ​ലെ മു​ഴു​വ​ൻ സ​മു​ദാ​യ​ത്തി​നു​മൊ​പ്പം ന​ട​ക്കു​ന്നു. നൂ​റു​ക​ണ​ക്കി​ന് ഗു​ജ​റാ​ത്ത് കേ​സു​ക​ൾ​ക്കി​ട​യി​ൽ, ഇ​ത് ഒ​രു വ്യ​ക്തി​പ​ര​മാ​യ ദു​ര​ന്തം മാ​ത്ര​മ​ല്ല, മു​ഴു​വ​ൻ ജ​ന​ങ്ങ​ൾ​ക്കും നേ​രെ​യു​ള്ള ആ​ക്ര​മ​ണ​മാ​ണെ​ന്ന് സ​കി​യ ഉ​റ​പ്പി​ച്ചു പ​റ​ഞ്ഞു. നി​ർ​ണാ​യ​ക​മാ​യ ആ ​വ്യ​ത്യാ​സം -ഒ​രു വ​ലി​യ പോ​രാ​ട്ട​ത്തി​ന്റെ ഭാ​ഗ​മാ​യി സ്വ​യം കാ​ണു​ന്ന​താ​ണ് എ​നി​ക്ക് ഊ​ർ​ജം പ​ക​രു​ന്ന​ത്. ഞാ​ൻ ഒ​റ്റ​ക്ക​ല്ല എ​ഴു​തു​ന്ന​ത്. ഞാ​ൻ ഒ​റ്റ​ക്ക​ല്ല ന​ട​ക്കു​ന്ന​ത്. മ​രി​ച്ച​വ​ർ​പോ​ലും എ​ന്നോ​ടൊ​പ്പ​മു​ണ്ട്. എ​ന്തു​ത​ന്നെ സം​ഭ​വി​ച്ചാ​ലും അ​ത് ന​മു​ക്കെ​ല്ലാ​വ​ർ​ക്കും വേ​ണ്ടി​യു​ള്ള​താ​ണ്.’

യ​ഥാ​ർ​ഥ ശ​ക്തി​യും സ​ത്ത​യും നി​റ​ഞ്ഞ സ്ത്രീ​യാ​യി​രു​ന്നു സ​കി​യ; ക​രു​ത്തോ​ടെ പ്ര​തി​രോ​ധി​ക്കു​ന്ന​തി​നി​ട​യി​ലെ ഏ​തു പ്ര​തി​ബ​ന്ധ​ങ്ങ​ളെ​യും ശാ​ന്ത​മാ​യി അ​ഭി​മു​ഖീ​ക​രി​ക്കാ​ൻ ക​രു​ത്തു കാ​ട്ടി​യ അ​വ​ർ ‘മ​ദ​ർ ഇ​ന്ത്യ’ എ​ന്ന് വി​ളി​ക്ക​പ്പെ​ടേ​ണ്ട സ്ത്രീ​ക​ളി​ലൊ​രാ​ളാ​ണ്. സ്ത്രീ​ത്വ​ത്തി​ന്റെ​യും മാ​തൃ​ത്വ​ത്തി​ന്റെ​യും മി​ക​ച്ച പ്ര​തീ​ക​മാ​യ അ​വ​ർ ഒ​രി​ക്ക​ലും ​ക​യ്പും വി​ദ്വേ​ഷ​വും പു​ല​ർ​ത്തി​യി​ല്ല. 2002ലെ ​ഗു​ജ​റാ​ത്ത് വം​ശ​ഹ​ത്യ​യെ അ​നു​സ്മ​രി​ക്ക​വെ ഇ​ന്ത്യ ക​ണ്ട ഏ​റ്റ​വും ധീ​ര​യാ​യ വ​നി​ത​ക​ളി​ൽ ഒ​രാ​ളാ​യ സ​കി​യ​യെ അ​ഭി​വാ​ദ്യം​ചെ​യ്യു​ക നാം..!