ജനത്തെ ആരു രക്ഷിക്കും?

ഉത്തർപ്രദേശിലെ കുംഭമേളയിൽ പ​ങ്കെടുക്കാനായി ന്യൂഡൽഹി റെയിൽവേ സ്​റ്റേഷനിൽ ശനിയാഴ്ച രാത്രി യാത്രക്കെത്തിയ തീർഥാടകരുടെ തിക്കിലും തിരക്കിലും പെട്ട്​ 18 പേർ മരണമടയുകയും 13 പേർക്ക്​ പരിക്കേൽക്കുകയും ചെയ്ത സംഭവം ദുരന്തനിവാരണത്തിലും സുരക്ഷസജ്ജീകരണത്തിലും കേന്ദ്ര, സംസ്ഥാന ഭരണകൂടങ്ങളുടെ ദയനീയമായ നിസ്സഹായത വെളിപ്പെടുത്തുന്നു. ഫെബ്രുവരി 15ന്​ രാത്രി പത്തുമണി സമയത്ത്​ സംഭവിച്ച ദുരന്തത്തെക്കുറിച്ച ഔദ്യോഗിക വിശദീകരണങ്ങളും പ്രതികരണങ്ങളും മനുഷ്യജീവനും സ്വത്തും സംരക്ഷിക്കുന്ന വിഷയം എത്ര ലാഘവത്തോടെയാണ്​ അധികാരിവർഗം കൈകാര്യം ചെയ്യുന്നതെന്ന്​ വ്യക്തമാക്കുന്നു. വീഴ്ചകൾ പരിഹരിച്ച് മുന്നോട്ടു പോകുന്നതിനുള്ള മാർഗങ്ങൾ കണ്ടെത്തുകയും നടപ്പിലാക്കുകയും ചെയ്യുന്നതിന് പകരം നടന്ന ദുരന്തങ്ങളുടെ വ്യാപ്തിയും വിഹ്വലതകളും അപ്രഖ്യാപിത സെൻഷർഷിപ്പിലൂടെയും സർക്കാർവിലാസം മാധ്യമങ്ങളുടെ പിന്തുണയോടെയും അമർത്തിപ്പിടിക്കാനുള്ള തിടുക്കമാണ്​ ഗവൺമെന്‍റ്​ പ്രകടിപ്പിക്കുന്നത്​.

ഒടുവിൽ രണ്ടംഗ അന്വേഷണകമീഷനെ സംഭവത്തെക്കുറിച്ച്​ അ​ന്വേഷിക്കാനും മൃതിയടഞ്ഞവരുടെ ആശ്രിതർക്ക്​ പത്തുലക്ഷവും ഗുരുതര പരിക്കുള്ളവർക്ക്​ രണ്ടരലക്ഷവും നിസ്സാരപരിക്കുള്ളവർക്ക്​ ഒരു ലക്ഷവും വീതവും നഷ്ടപരിഹാരം നൽകാനും തീരുമാനിച്ചിട്ടുണ്ട്​. റെയിൽവേയുടെ മാനേജ്​മെന്‍റ്​ സംവിധാനത്തിൽ വന്ന വീഴ്ചയാലുണ്ടായ ദുരന്തത്തിന്‍റെ ഉത്തരവാദിത്ത​മേൽക്കാനോ, തുടർനടപടികൾ പ്രഖ്യാപിക്കാനോ കേന്ദ്ര ഭരണകൂടത്തിൽനിന്ന് അമരക്കാരനായ ​പ്രധാനമന്ത്രി മുതൽ വകുപ്പ് മന്ത്രിവരെയുള്ളവർ തയാറായിട്ടില്ല. സംസ്ഥാന ഭരണകൂടത്തിന്​ നേതൃത്വം നൽകുന്ന ലഫ്. ഗവർണർ അടക്കമുള്ളവർ ദുരഭിമാനത്തിന്‍റെ പേരിൽ ദുരന്തത്തെ ഗൗരവം ചോർത്തി അവതരിപ്പിക്കുന്ന സമീപനമാണ്​ സ്വീകരിച്ചത്​.

ന്യൂഡൽഹി റെയിൽവേ സ്​റ്റേഷനിലെ 14, 15 പ്ലാറ്റ്​ഫോമുകളെ ബന്ധിപ്പിക്കുന്ന പാലത്തിൽ ജനക്കൂട്ടം തിക്കിത്തിരക്കിയതാണ്​ വൻദുരന്തത്തിന് കാരണമായത്​. രാത്രി പ്രയാഗ്​ രാജ്​ എക്സ്​പ്രസിന് പോകാൻ എത്തിച്ചേർന്ന യാത്രക്കാർ ആൾത്തിരക്ക്​ കണക്കിലെടുത്ത്​ റെയിൽവേ ഏർപ്പെടുത്തിയ സ്​​പെഷൽ ട്രെയിനിന്‍റെ അനൗൺസ്മെന്‍റ്​ കേട്ട്​ പതിനാലാം നമ്പർ പ്ലാറ്റ്​ഫോമിൽനിന്ന് പന്ത്രണ്ടാം നമ്പറിലേക്ക്​ തിരക്കിയോടിയതാണ്​ തിക്കിത്തിരക്കിന്​ കാരണമാ​യതെന്നാണ്​ റെയിൽവേയുടെ പ്രാഥമികനിഗമനം. കോടിക്കണക്കിനാളുകളെത്തുന്ന നൂറ്റാണ്ടിന്‍റെ മഹാമേളയെന്നൊക്കെ ആഘോഷപൂർവം പരസ്യം ചെയ്യുന്ന ഭരണകൂടം പക്ഷേ, അതിനുതക്ക സുരക്ഷാക്രമീകരണങ്ങളോ അനുബന്ധ സജ്ജീകരണ​ങ്ങളോ ഒരുക്കുന്നതിൽ തികഞ്ഞ പരാജയമായി എന്നു തെളിയിക്കുന്ന രണ്ടാമത്തെ അനുഭവമാണിത്​. ജനുവരി 29ന്​ പ്രയാഗ്​ രാജിലുണ്ടായ തിരക്കിൽ 30 പേർ മരിക്കുകയും അറുപത്​ പേർക്ക്​ പരിക്കേൽക്കുകയും ചെയ്തിരുന്നു.

അന്നും ഏറെ ചർച്ചയായത്​ നടത്തിപ്പിലെ വീഴ്ചയും സംഘാടനത്തിലെ പിടിപ്പുകേടുമായിരുന്നു. അന്ന് സു​രക്ഷയെക്കുറിച്ച്​ അധികൃതർ നൽകിയ ഉറപ്പിൽ കാര്യമൊന്നുമില്ലെന്നു ബോധ്യപ്പെടുത്തുന്നതാണ്​ രണ്ടാഴ്ചക്കിപ്പുറം ആവർത്തിച്ച ദുരന്തം. ട്രെയിൻ യാത്രികരുടെ അൺറിസർവ്​ഡ്​ ടിക്കറ്റ്​ സിസ്റ്റം അനുസരിച്ചുള്ള ബുക്കിങ്​ പരിധിവിട്ടപ്പോൾതന്നെ മണിക്കൂറുകൾ മുന്നേ സമൂഹ മാധ്യമങ്ങൾ വഴി മുന്നറിയിപ്പ്​ നൽകിയിരുന്നു. ഏഴായിരം ജനറൽ ടിക്കറ്റുകൾ വിൽക്കുന്നിടത്ത്​ ദുരന്തനാൾ 9600 ടിക്കറ്റുകളാണ്​ ഈ ആപ്​ വഴി വിറ്റഴിച്ചത്​. ഒരു ദുരന്താനുഭവത്തിന്‍റെ നിഴലിൽ നിൽക്കുമ്പോഴും പരസഹസ്രം പരന്നൊഴുകുന്ന റെയിൽവേ സ്​റ്റേഷനിൽ ഫലപ്രദമായ ആൾക്കൂട്ട നിയന്ത്രണ സംവിധാനങ്ങളൊന്നുമുണ്ടായിരുന്നില്ല. പ്രയാഗ്​ രാജ്​ തീർഥാടകർ പുറപ്പെടുന്ന പ്ലാറ്റ്​ഫോമുകളിൽ നിന്നുള്ള മറ്റു രണ്ടോ മൂന്നോ ട്രെയിനുകൾ ദീർഘനേരം വൈകിയത്​ ​റെയിൽവേ നിയന്ത്രണസംവിധാനങ്ങളുടെ അപര്യാപ്തത വിളിച്ചറിയിക്കുന്നു.

2014ൽ ദേശീയ ദുരന്തനിവാരണസമിതി ആൾക്കൂട്ട മാനേജ്​മെന്‍റ്​ സംബന്ധിച്ച്​ സംസ്ഥാന ഗവൺമെന്‍റുകൾ, പ്രാദേശികഭരണകൂടങ്ങൾ തുടങ്ങി വൻപരിപാടികളുടെ സംഘാടകർക്കുവരെയായി കൃത്യമായ നിർദേശം പുറപ്പെടുവിച്ചിട്ടുണ്ട്​. സംയോജിതവും സുഘടിതവുമായ ഒരു സമ്പൂർണ നടപടിക്രമം ഇക്കാര്യത്തിൽ വേണമെന്നാണ്​ ആ മാർഗനിർദേശങ്ങളുടെ ആകത്തുക. എന്നാൽ, ഈ മാർഗനിർ​ദേശങ്ങൾ പുറപ്പെടുവിക്കുന്ന, ദുരന്തനിവാരണത്തിന്​ നേതൃത്വം നൽകുന്ന കേ​ന്ദ്ര ഭരണകൂടത്തിന്‍റെതന്നെ റെയിൽവേ വകുപ്പിന്‍റെ കൊള്ളരുതായ്മയാണ്​ ഡൽഹി സ്​റ്റേഷൻ ദുരന്തത്തിൽ കലാശിച്ചത്​. നടപടിക്രമങ്ങളിലെ പ്രഫഷണലിസത്തിന്‍റെ കുറവാണ്​ എല്ലാ കുഴപ്പങ്ങൾക്കും കാരണമെന്ന് താഴെ തട്ടിലേക്ക്​ ബോധവത്​കരണം നടത്തുന്ന കേന്ദ്രത്തിന്‍റെ മുഴുവൻ പിടിപ്പുകേടും ദുരന്തശേഷമുള്ള ഔദ്യോഗിക വെളിപ്പെടുത്തലുകളിലും പ്രതികരണങ്ങളിലും പ്രകടമാണ്​. ഒരു മൈനർ സംഭവം എന്നായിരുന്നു കേന്ദ്രത്തിന്‍റെതന്നെ ആദ്യ വിലയിരുത്തൽ. ഇനിയും ദുരന്തങ്ങളെങ്ങനെ ഒഴിവാക്കാമെന്നതിനെക്കുറിച്ചും കൃത്യമായ ഉത്തരങ്ങളല്ല ഔദ്യോഗികസംവിധാനങ്ങളിൽനിന്ന് ലഭിക്കുന്നത്​.

ഫെബ്രുവരി 26ന്​ ശിവരാത്രി നാളിലെ പുണ്യസ്നാനമടക്കമുള്ള ജനത്തിരക്കിന്​ സാധ്യതയുള്ള ദിനങ്ങൾ ഇനിയും ബാക്കിയാണ്​. നടന്ന ദുരന്തങ്ങളുടെ കാരണങ്ങളും വ്യാപ്തിയും എല്ലാം വിശകലനം ചെയ്ത്​ വ്യക്തമായ തീരുമാനങ്ങളെടുക്കുകയും പൊലീസ്​, സുരക്ഷ സംവിധാനങ്ങളിൽ പഴുതടച്ച പുനർവിന്യാസമൊരുക്കുകയും പ്രതിസന്ധിഘട്ടങ്ങളെ തരണം ചെയ്യാനുള്ള വിധം ജനങ്ങളെ പരിശീലിപ്പിക്കുകയും ​ചെയ്ത്​ ദുരന്തങ്ങൾ ആവർത്തിക്കാതിരിക്കാൻ ബദ്ധശ്രദ്ധ പുലർത്തുകയാണ്​ ഭരണകൂടം ചെയ്യേണ്ടത്​. എന്നാൽ, അടിയന്തര നിവാരണമാർഗങ്ങൾ തേടുന്നതിലല്ല, ദുരന്തത്തിന്‍റെ വ്യാപ്തി നാലാളറിയാതിരിക്കാനുള്ള അടച്ചുറപ്പൊരുക്കുന്നതിലാണ്​ അധികാരികളുടെ ശ്രദ്ധ. അങ്ങനെ ദുരന്തനിവാരണ സംവിധാനവും അധികൃതരും മറ്റൊരു ദുരന്തമായി മാറുമ്പോൾ പിന്നെ ജനത്തെ ആരു രക്ഷിക്കും?