ആവർത്തിക്കുന്ന ഖനി ദുരന്തങ്ങൾ

മേഘാലയൻ തലസ്​ഥാനമായ ഷില്ലോങ്ങിൽനിന്ന്​ 130 കിലോമീറ്റർ അകലെ ലൈറ്റിൻ നദിക്കു സമീപം കിഴക്കൻ ജയന്തിയ കുന്നിൻപ് രദേശത്തെ സാനിൽ കൽക്കരി ഖനിയിൽ കുടുങ്ങിപ്പോയ 15 തൊഴിലാളികളുടെ ജീവനിലുള്ള എല്ലാ പ്രതീക്ഷകളും അസ്​തമിച്ച മട്ട ാണ്​. അവരെ രക്ഷിക്കുന്നതിനുവേണ്ടിയുള്ള ഫലപ്രദമായ ശ്രമങ്ങളൊന്നും കോൺറാഡ്​ സാങ്​മയുടെ നേതൃത്വത്തിലുള്ള ബി. ജെ.പി സർക്കാർ നടത്തുന്നില്ലെന്ന ആക്ഷേപം ശക്​തമാണ്​. തായ്​ലൻഡിലെ ഗുഹയിൽ കുടുങ്ങിയ വിദ്യാർഥിക​േളാട്​ പ്രകടിപ്പിച്ച ​െഎക്യദാർഢ്യത്തി​​െൻറയും അനുകമ്പയുടെയും തരിപോലും മേഘാലയയിലെ കൽക്കരി ഖനിയിലെ ‘എലിമട’യിൽ കുടുങ്ങിപ്പോയ നിർഭാഗ്യവാന്മാരുടെ കാര്യത്തിലുണ്ടായിട്ടില്ല. എന്നല്ല, അത്രയും വാർത്താപ്രാധാന്യംപോലും മേഘാലയയിലെ ഇരകൾ നേടിയുമില്ല​. നിയമം അപ്പാടെ കാറ്റിൽപറത്തി ഖനി മാഫിയയും രാഷ്​ട്രീയപാർട്ടികളും ഒത്തുകളിച്ചു വരുത്തിവെക്കുന്ന വൻദുരന്തങ്ങളെക്കുറിച്ച മുന്നറിയിപ്പുകൾ വന്നുകൊണ്ടിരിക്കുന്നതിനിടെയാണ്​ മേഘാലയയി​ൽനിന്നു പുതിയ നിലവിളിയുയരുന്നത്​. അനധികൃത ഖനികൾക്കും കുഴിമാന്തലിനുമെതിരെ ശക്​തമായ പ്രക്ഷോഭം നയിച്ച വനിത ആക്​ടിവിസ്​റ്റ്​ ആഗ്​നസ്​ ഖാർഷീങ്​ ഒരു മാസം മുമ്പ്​ ഖനി മാഫിയയുടെ കടുത്ത മർദനത്തിനിരയായ സ്​ഥലത്തുനിന്ന്​ 48 കിലോമീറ്റർ അകലെയാണ്​ സാനിലെ ദുരന്തഭൂമി. നിയമവിരുദ്ധമായ മണ്ണുമാ​ന്തൽ രീതികൾ അവലംബിച്ചുനടത്തുന്ന ഖനനംമൂലം ഖനിയുടെ അകത്തേക്ക്​ വെള്ളം കുത്തിയൊലിച്ചതിനെ തുടർന്നാണ്​ തൊഴിലാളികൾ അകത്തു കുടുങ്ങിയത്​. വെള്ളക്കെട്ടിറങ്ങാതെ രക്ഷാപ്രവർത്തനത്തിന്​ ഒരു സാധ്യതയുമില്ലെന്നു കൈമലർത്തുകയാണ്​ രണ്ടാഴ്​ചക്കുശേഷവും അധികൃതർ.

കൽക്കരി ഖനനത്തിൽ അതിസമ്പന്നമായ മേഘാലയയിൽ ആദ്യത്തെ ദുരന്തമല്ല ഇത്​. 2000 വർഷത്തെ പാരമ്പര്യം കൽക്കരിഖനനത്തിന്​ അവകാശപ്പെടു​ന്ന സംസ്​ഥാനത്ത്​ ഇന്നും നിലനിൽക്കുന്നത്​ പഴഞ്ചൻ ഖനനരീതികളാണ്​. എന്നാൽ, കുഴിച്ചെടുത്തു കയറ്റിയയക്കുന്ന പ്രകൃതിവിഭവത്തി​​​െൻറ തോതിൽ വൻ വർധനയാണ്​ കൂടക്കൂടെ ഉണ്ടായിക്കൊണ്ടിരുന്നത്​. ലോകത്തുതന്നെ ഏറ്റവും കൂടുതൽ ഇൗ പ്രകൃതിസമ്പത്ത്​ നിറഞ്ഞ പ്രദേശം എന്ന നിലയിൽ മേഘാലയൻ ഖനികൾ പഠനവിധേയമാക്കിയ ആഗോളവിദഗ്​ധരടക്കം മൈനിങ്​ രീതികളിൽ സാരമായ പരിഷ്​കരണം വേണമെന്ന്​ അഭിപ്രായം കുറിച്ചിട്ടുണ്ട്​. ഇതെല്ലാം പഠനങ്ങളായി ഒടുങ്ങിയതല്ലാതെ തദനുസാരം വ്യവസ്​ഥാപിതമായ സംവിധാനമൊരുക്കാൻ സംസ്​ഥാന ഭരണകൂടത്തി​​െൻറ ഭാഗത്തുനിന്നു മുൻകൈയുണ്ടായിട്ടില്ല. രാഷ്​ട്രീയ മുതലെടുപ്പിനുവേണ്ടി ഇപ്പോൾ ഭരണ-പ്രതിപക്ഷങ്ങൾ പരസ്​പരം ഏറ്റുമുട്ടുന്നുണ്ടെങ്കിലും ആരു ഭരിച്ചാലും ഖനികൾ മാഫിയയുടെ സ്വയംഭരണ പ്രദേശങ്ങളാണെന്നതാണ്​ വാസ്​തവം. ഡിസംബർ 13​​െൻറ ദുരന്തവും അതിനു കൊടുക്കേണ്ടിവന്ന വിലയാണ്​. ഇതാദ്യമായല്ല സംസ്​ഥാനത്ത്​ ഖനിയുടെ പേരിൽ പാവ​ങ്ങൾ കണ്ണീരു കുടിക്കേണ്ടിവരുന്നത്​. 1992ൽ ഗാരോ കുന്നുകളിലെ ഖനിയിൽ ഇപ്പോഴുണ്ടായതുപോലുള്ള അപകടത്തിൽ 30 പേർ കൊല്ലപ്പെട്ടു​. ഖനിക്കകത്തുണ്ടാകുന്ന ഇടിച്ചിലിനെ തുടർന്ന്​ വെള്ളം പൊങ്ങിയായിരുന്നു ആ ദുരന്തവും. വെള്ളം നിറഞ്ഞ നിലയിൽ ഉപേക്ഷിക്കപ്പെട്ട ഖനികൾക്കു സമീപം പുതിയ ഖനികൾ കുഴിക്കുന്നതിനിടെയാണ്​ ഇൗ അപകടങ്ങൾ ആവർത്തിക്കുന്നതെന്നറിഞ്ഞിട്ടും ഇക്കാര്യത്തിൽ ശക്​തമായ നിയമം നടപ്പാക്കാൻ ഭരണകൂടത്തിന്​ ഇന്നുവരെ കഴിഞ്ഞിട്ടില്ല. 2012 ജൂലൈയിൽ ദക്ഷിണ ഗാരോ കുന്നുകളിലെ നംഗൽബിബ്രയിലെ കൽക്കരി ഖനിയിൽ 15 പേർ കുടുങ്ങി. അവരുടെ മൃതശരീരം കണ്ടെടുക്കാനാകാതെ ഉപേക്ഷിക്കുകയായിരുന്നു. ഇൗ ദുരന്തത്തെ തുടർന്നാണ്​ ദേശീയ ഹരിത ട്രൈബ്യൂണൽ 2014 ഏപ്രിൽ 17ന്​ അശാസ്​ത്രീയമായ എലിമട മോഡൽ മൈനിങ്​ നിരോധിച്ചത്​. അതിനുശേഷം ആദ്യമായുണ്ടാകുന്ന വൻ ദുരന്തമാണ്​ ഇപ്പോൾ നടന്നത്​. എന്നാൽ, സംസ്​ഥാനത്തി​​െൻറ വിവിധ ഖനികളിൽ ഇത്തരത്തിലുള്ള ചെറിയ ആൾനാശങ്ങൾ സാധാരണ​മാണെന്ന്​ പ്രാദേശിക മാധ്യമങ്ങൾ പറയുന്നു. അശാസ്​ത്രീയമായ ഖനനരീതികളും അളവില്ലാത്ത പ്രകൃതിചൂഷണവും മേഘാലയയിലെ നദികളെയും ജലപ്രവാഹങ്ങളെയും മലിനമാക്കുകയാണെന്നും വൻതോതിലുള്ള ജലസമ്പത്ത്​ നശിപ്പിക്കുകയാണെന്നും കാണിച്ച്​ അസമിലെ ഒാൾ ദിമാസ സ്​റ്റുഡൻറ്​സ്​ യൂനിയൻ കോടതിയെ സമീപിച്ചതിനെ തുടർന്ന്​ 2015ൽ നിരോധനം ആവർത്തിച്ചുറപ്പിച്ചെങ്കിലും അക്ഷരാർഥത്തിൽ അണ്ടർഗ്രൗണ്ട്​ ഇ​ക്കോണമി ഭരിക്കുന്ന മേഘാലയയിൽ നിയമം ഏട്ടിലൊതുങ്ങി. അശാസ്​ത്രീയമായ എലിതുരപ്പൻ ഖനനരീതിക്ക്​ വൻതോതിൽ കുട്ടികളെ ഉപയോഗ​െപ്പടുത്തുന്നുവെന്നു കാണിച്ച്​ ഷില്ലോങ്​ ആസ്​ഥാനമായ എൻ.ജി.ഒ പൊതുതാൽപര്യ ഹരജി സമർപ്പിച്ചിരുന്നു. എന്നാൽ, ഖനികളിൽ 222 ബാലവേലക്കാരാണുള്ളതെന്നാണ്​ സംസ്​ഥാന സർക്കാർ കോടതിയെ അറിയിച്ചത്​.

സംസ്​ഥാനത്തെ ഖനിപ്രദേശങ്ങളുടെ ഉടമാവകാശം ​േഗാത്രവിഭാഗക്കാർക്കായതിനാൽ പുറമെനിന്നുള്ള വൻകിട ബിസിനസുകാർക്ക്​ അവരുടെ താൽപര്യാനുസൃതം സ്​ഥലം വാങ്ങിക്കൂട്ടാൻ കഴിയും. ദേശീയ ​ഹരിത ട്രൈബ്യൂണലി​​െൻറ നിർദേശാനുസൃതമുള്ള മൈനിങ്​ രീതികൾ ഒഴിവാക്കി മൂന്നോ നാലോ അടി ഉയരത്തിലുള്ള തുരങ്കങ്ങളിലൂടെ ഖനനം നടത്തുന്നതാണ്​ കുന്നുകളുടെ അഗാധതകളിൽനിന്ന്​ കൽക്കരിപ്പാളികൾ കൂടുതലായി കുഴിച്ചെടുക്കാൻ ഫലപ്രദം എന്നു കണ്ടാണ്​ അത്തരം രീതികളിലേക്ക്​ തിരിയുന്നത്​. അതാണ്​ ദുരന്തം വിളിച്ചുവരുത്തുന്നതും. രാഷ്​ട്രീയക്കാരും ബ്യൂറോക്രാറ്റുകളും മുതൽ തീവ്രവാദികൾ വരെ ഖനിമാഫിയയിൽ കണ്ണിചേരുന്നുവെന്നതാണ്​ മേഘാലയൻ അനുഭവം. അടച്ച ഖനികൾ തുറക്കുമെന്നത്​ സംസ്​ഥാനത്തെ എല്ലാ കക്ഷികളുടെയും തെരഞ്ഞെടുപ്പ്​ വാഗ്​ദാനമാണ്​. സംസ്​ഥാനത്തെ റവന്യൂ വരുമാനത്തിന്​ 700 കോടി രൂപയോളം നഷ്​ടം വരുത്തിവെക്കുന്നതാണ്​ അശാസ്​ത്രീയ ഖനനരീതി എന്ന്​ അധികാരികൾ തന്നെ വിമർശനമുന്നയിക്കു​േമ്പാൾ പിന്നെ ഇത്തരം ദുരന്തത്തിനു പ്രതിവിധി കണ്ടെത്താൻ ആരാണ്​ മുൻകൈയെടുക്കുക? നിയമമുണ്ടാക്കാൻ മുൻകൈയെടുക്കുന്നവർതന്നെ സാമ്പത്തികദുര മൂത്ത്​ അത്​ തള്ളിക്കളയാനുള്ള ഒത്താശക്കാരാകു​ന്നതിലും വലിയ ദുരന്തം മറ്റെന്താണ്​?