നാലു ദശാബ്​ദം നീണ്ട ആത്മബന്ധം

എം.ഐ. ഷാനവാസ്​ ഇനിയില്ല എന്ന് വിശ്വസിക്കാൻ കഴിയുന്നില്ല. ഞങ്ങൾ തമ്മിലുള്ള ആത്മബന്ധം നാലു ദശാബ്​ദങ്ങളോളം നീണ്ടതാണ്. 1970കളുടെ അവസാനം ഞാൻ കെ.എസ്​.യു ഭാരവാഹിയായിരുന്നപ്പോൾ തുടങ്ങിയ സഹോദരതുല്യമായ ബന്ധം അവസാന നിമിഷം വരെയും തുടർന്നു. ഒരു ജ്യേഷ്ഠസഹോദരനും സുഹൃത്തും അഭ്യുദയകാംക്ഷിയുമായിരുന്നു എനിക്കെന്നും. ഞാൻ എപ്പോഴും അദ്ദേഹത്തെ ഷാജി എന്നാണ് വിളിക്കാറുണ്ടായിരുന്നത്. ദിവസങ്ങൾക്കുമുമ്പ് ചെന്നൈയിലെ ഡോ. റെയ്​ലാ ആശുപത്രിയിൽ കാണാനെത്തുമ്പോൾ മരുന്നുകൾ നൽകിയ മയക്കത്തിലായിരുന്നു. എന്നാൽ, എ​​െൻറ ശബ്​ദം കേട്ടയുടനെ കണ്ണുതുറന്നു. കൈകൾ എനിക്കുനേരെ നീട്ടി. ഞാൻ തിരിച്ചുവരും എന്ന സന്ദേശത്തോടെ എ​​െൻറ കൈകളിൽ മുറകെപ്പിടിച്ചു. അതായിരുന്നു എന്നും. അടിമുടി പോരാളിയായിരുന്നു.

1978ൽ കോൺഗ്രസ്​ പാർട്ടിയിലുണ്ടായ പിളർപ്പിൽ ഞാനും ഷാനവാസും ജി. കാർത്തികേയനും ലീഡർ കരുണാകര​​​െൻറ നേതൃത്വത്തിൽ ഇന്ദിരാജിക്കു പിന്നിൽ അടിയുറച്ചുനിന്നു. മറ്റൊരു പ്രത്യേക രാഷ്​ട്രീയ സാഹചര്യത്തിലും ഞങ്ങൾ ഒരുമിച്ച് ഒറ്റക്കെട്ടായി നിന്നു. അത് കേരള രാഷ്​ട്രീയത്തി​​െൻറ ഗതിയെയും മാറ്റി. അതിശക്തമായ ദേശീയബോധമുള്ള, കോൺഗ്രസി​​െൻറ അടിസ്​ഥാന ആദർശങ്ങളിലും പ്രത്യയശാസ്​ത്രത്തിലും അടിയുറച്ച് വിശ്വസിക്കുന്ന ദൃഢമായ മതേതര ബോധ്യമുള്ള ഒരു നേതാവായിരുന്നു. മതന്യൂനപക്ഷങ്ങളുടെയും പിന്നാക്ക വിഭാഗങ്ങളുടെയും എക്കാലത്തെയും വലിയ ആശാകേന്ദ്രമാണ് ഇന്ത്യൻ നാഷനൽ കോൺഗ്രസെന്നും. കോൺഗ്രസിനെ തിരിച്ചുകൊണ്ടുവരുക എന്നതാണ് ഇന്ത്യ നേരിടുന്ന പ്രശ്നങ്ങൾക്കുള്ള ഏക പരിഹാരമെന്നും ഷാനവാസ്​

ഉറച്ചുവിശ്വസിച്ചിരുന്നു. ഒരു കോൺഗ്രസ്​ നേതാവ് എന്നതിനെക്കാൾ പാർട്ടിയുടെ കാവൽഭടൻ എന്ന് സ്വയം വിളിക്കാനായിരുന്നു എന്നും ഇഷ്​ടം. ന്യൂനപക്ഷ വിഭാഗങ്ങളെ കോൺഗ്രസിൽ ഉറപ്പിച്ചുനിർത്തി മതഫാഷിസത്തിനെതിരെ ഉജ്ജ്വല പോരാട്ടം കാഴ്ച​െവക്കാൻ എന്നും മുന്നിൽ നിന്നു. കേരളത്തിൽ ഒതുങ്ങിനിന്നാണ് പ്രവർത്തിച്ചതെങ്കിലും ശരിക്കും ഒരു ദേശീയ നേതാവി​​െൻറ തലയെടുപ്പുള്ള വ്യക്തിത്വമായിരുന്നു അദ്ദേഹമെന്ന് ഒരു ശങ്കയുമില്ലാതെ പറയാൻ കഴിയുമായിരുന്നു. ത​​​െൻറ അഭിപ്രായങ്ങളെ ആരുടെ മുന്നിലും മൂടിവെക്കാൻ തയാറായിരുന്നില്ല. 24 മണിക്കൂറും പ്രവർത്തിക്കുന്നതിൽ സന്തോഷവും സംതൃപ്തിയും കണ്ടെത്തിയ നേതാവായിരുന്നു. പാർട്ടിയുടെ ജനകീയ അടിത്തറ വിപുലപ്പെടുത്തുന്നതിൽ വഹിച്ച പങ്ക് അതുല്യമായിരുന്നു.

മികച്ച വാഗ്​മി കൂടിയായിരുന്ന അദ്ദേഹം മണിക്കൂറുകളോളം പ്രസംഗിക്കുമായിരുന്നു. ഞാൻ കെ.പി.സി.സി പ്രസിഡൻറായിരുന്നപ്പോൾ സംഘടന ചുമതലയുള്ള ജനറൽ സെക്രട്ടറിയായി എന്നോടൊപ്പം ഒമ്പതു വർഷം പ്രവർത്തിച്ചു. കോൺഗ്രസി​​െൻറ സംഘടന സംവിധാനത്തെ മുന്നോട്ടുനയിക്കുന്നതിൽ അതുല്യമായ നേതൃശേഷിയാണ് പ്രകടിപ്പിച്ചത്. ആ കാലഘട്ടങ്ങളിലൊക്കെ നൽകിയ ശക്തമായ പിന്തുണ ഇന്നും എ​​െൻറ മനസ്സിൽ പച്ചപിടിച്ച് നിൽക്കുകയാണ്. പ്രയാസകരമായ ഘട്ടങ്ങളിൽ പെട്ടെന്ന് ശരിയായ തീരുമാനങ്ങളെടുക്കുന്നതിന് ഉപദേശങ്ങൾ എന്നെ ചെറുതായിട്ടല്ല സഹായിച്ചിരുന്നത്.
കേരളം കണ്ട ഏറ്റവും മികച്ച പാർലമെ​േൻററിയന്മാരിൽ ഒരാളായിരുന്നു ഷാനവാസ്​ എന്ന് നിസ്സംശയം പറയാൻ കഴിയും. പാർലമ​​െൻറ്​ സമ്മേളനം തുടങ്ങുന്നതിനുമുമ്പ് തന്നെ വളരെ വിശദമായി കാര്യങ്ങൾ അദ്ദേഹം പഠിക്കുമായിരുന്നു. വിവിധ വിഷയങ്ങളുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ചർച്ചകളിൽ പങ്കെടുത്ത് സംസാരിക്കുമ്പോൾ ഈ തയാറെടുപ്പ് വലിയ ഗുണം ചെയ്തിട്ടുമുണ്ട്.

രാത്രികാല യാത്രനിരോധനം നീക്കുന്ന വിഷയത്തിൽ തീരുമാനം ഉണ്ടാക്കാൻ എന്നെയും കൂടെക്കൂട്ടിയാണ് അദ്ദേഹം ബംഗളൂരുവിലേക്ക് പോയത്. വയനാട്ടിൽ എയിംസി​​െൻറ ശാഖ സ്​ഥാപിക്കുന്ന കാര്യത്തിനായി ഡൽഹിയിലും പലതവണ ഞങ്ങൾ ഒരുമിച്ച് പോയി. ത​​​െൻറ നിയോജക മണ്ഡലത്തിലെ കാർഷിക പ്രശ്നങ്ങൾ പരിഹരിക്കുന്നതിന് നടത്തിയിരുന്ന ഡൽഹി യാത്രകളിലും ഞാൻ കൂടെ വേണമെന്ന് നിർബന്ധമുണ്ടായിരുന്നു. താൻ പ്രതിനിധാനം ചെയ്യുന്ന മണ്ഡലത്തി​​െൻറ പുരോഗതിയും വളർച്ചയും എന്നും മുൻഗണനകളായിരുന്നു. പരാജയങ്ങൾ ഒരിക്കലും തളർത്തിയിരുന്നില്ല. പോരാളിയുടെ ജന്മം പോരാടാനുള്ളതാണെന്ന നെപ്പോളിയൻ സങ്കൽപമാണ് എന്നും െവച്ചുപുലർത്തിക്കൊണ്ടിരുന്നത്.

കോൺഗ്രസ്​ പ്രസ്​ഥാനം ഉയർത്തിപ്പിടിച്ച എല്ലാ മൂല്യങ്ങൾക്കു വേണ്ടിയും ​ എന്ന കോൺഗ്രസുകാരൻ വിട്ടുവീഴ്ചയില്ലാതെ പോരാ ടി. കേരളത്തിലെ കോൺഗ്രസ്​ പ്രസ്​ഥാനം ജന്മം നൽകിയ ഏറ്റവും പ്രഗല്​ഭരായ നേതാക്കളുടെ പട്ടികയിൽ എ​​െൻറ ആത്മസുഹൃത്ത് പ്രധാന പേരുകാരനായിരിക്കും. കെ.എസ്.യുവി​​െൻറയും യൂത്ത് കോൺഗ്രസി​​െൻറയും കെ.പി.സി.സിയുടെയും നേതൃനിരയിൽ ഏതാണ്ട് നാലു ദശാബ്​ദക്കാലം നിറഞ്ഞുനിന്നു​. ഒരു മുതിർന്ന സഹോദരനെപ്പോലെ എനിക്ക് പലപ്പോഴും ഉപദേശങ്ങളും നിർദേശങ്ങളും നൽകി. എന്നും എ​​െൻറ നന്മ മാത്രമാണ് ആ മനസ്സ്​ ആഗ്രഹിച്ചിരുന്നത്. അഭിപ്രായവ്യത്യാസങ്ങൾ ഉറക്കെപ്പറയുമ്പോഴും ഹൃദയത്തിൽ എന്നും സ്​നേഹം മാത്രം നിറച്ചു​െവച്ച മനുഷ്യനായിരുന്നു അദ്ദേഹം.

നാലു ദശാബ്​ദക്കാലം കേരള രാഷ്​ട്രീയത്തിലെ ഗതിവേഗങ്ങളിൽ ഒരുമിച്ചുണ്ടായിരുന്നവരാണ് ഞങ്ങൾ രണ്ടുപേരും. പൊതുപ്രവർത്തനത്തിലെ വിഷമതയേറിയ കാലഘട്ടത്തിലും ഏറ്റവും സംതൃപ്തി നിറഞ്ഞ കാലഘട്ടത്തിലും എന്നോടൊപ്പമുണ്ടായിരുന്നു. ആറുവർഷം മുമ്പ് അസുഖം കൂടിയപ്പോൾ ഇടപ്പള്ളി അമൃത ആശുപത്രിയിൽനിന്ന്​ മുംബൈയിലേക്ക് കൊണ്ടുപോയപ്പോഴും ഞാൻ കൂടെയുണ്ടായിരുന്നു. എ​​െൻറ സാമീപ്യം അത്രക്കാഗ്രഹിക്കുകയും ചെയ്തിരുന്നു. എന്നാൽ, ഇപ്പോൾ അനിവാര്യമായ വിധിക്ക് എ​​െൻറ പ്രിയസുഹൃത്തും കീഴടങ്ങി. നമ്മളെ ഇഷ്​ടപ്പെടുന്നവർ, നമ്മളുടെ നന്മ ആഗ്രഹിക്കുന്നവർ കടന്നുപോകുമ്പോൾ വലിയ ശൂന്യതയാണ് അനുഭവപ്പെടുക. കാർത്തികേയൻ നേര​േത്ത പോയി. ഇപ്പോൾ ഷാനവാസും. മറ്റുള്ളവരെ സ്​നേഹിക്കാനും അവരെ ഉൾക്കൊള്ളാനുമുള്ള മനസ്സ്​ എന്നും ഉണ്ടായിരുന്നു.
പ്രിയപ്പെട്ട ഷാനവാസി​​െൻറ ഓർമകൾക്ക് മുന്നിൽ പ്രണമിക്കുന്നു.
●