ഈ ​ഉ​മ്മ​യു​ടെ ത്യാ​ഗം മ​റ​ന്നെ​ന്ത്​ ​സ്വാ​ത​ന്ത്ര്യം?

ഇ​ന്ത്യ​ൻ സ്വാ​ത​ന്ത്ര്യ​പോ​രാ​ട്ട​ത്തി​ന്​ ജീ​വ​ൻ​പ​ക​ർ​ന്ന​ത്​ ന​മ്മ​ളി​ന്ന്​ കാ​ണു​ന്ന പോ​സ്​​റ്റ​ർ മു​ഖ​ങ്ങ​ൾ മാ​ത്ര​മ​ല്ല, വെ​ട്ടി​മാ​റ്റ​പ്പെ​ട്ട​വ​രും ച​രി​​ത്ര-പാ​ഠ​പു​സ്​​ത​ക​ങ്ങ​ളി​ൽ ഒ​രി​ക്ക​ലും ഇ​ടം​കി​ട്ടാ​തെ പോ​യ​വ​രു​മാ​യ ​അ​നേ​ക നാ​യി​കാ​നാ​യ​ക​ന്മാ​രും ഈ ​സ​മ​ര​ത്തി​‍െ​ൻ​റ ജീ​വ​നാ​ഡി​ക​ളാ​യി​രു​ന്നു. അ​വ​രി​ൽ എ​ടു​ത്തു​പ​റ​യ​പ്പെ​ടേ​ണ്ട മ​ഹാ​ജീ​വി​ത​മാ​യ അ​ബാ​ദി ബാ​നോ ബേ​ഗം എ​ന്ന ബീ​ അമ​ന്‍റെ 97ാം ച​ര​മ​വാ​ർ​ഷി​കം ഇ​ക്ക​ഴി​ഞ്ഞ 13ന്​ ​പ​തി​വു​പോ​ലെ ആ​രു​മ​റി​യാ​തെ ക​ട​ന്നു​പോ​യി.

1850ൽ ​ജ​നി​ച്ച അ​വ​രു​ടെ കു​ടും​ബ​ത്തി​ന് 1857ലെ ​ഒ​ന്നാം സ്വാ​ത​ന്ത്ര്യ​സ​മ​ര​ത്തി​ൽ പ​ങ്കെ​ടു​ത്ത​തി​നെ തു​ട​ർ​ന്ന് വ​ലി​യ ന​ഷ്​​ട​ങ്ങ​ളും പീ​ഡ​ന​ങ്ങ​ളും സ​ഹി​ക്കേ​ണ്ടി​വ​ന്നു. വി​വാ​ഹം​ചെ​യ്​​ത അ​ബ്​​ദു​ൽ അ​ലി ഖാ​ൻ എ​ന്ന റാംപൂരുകാരനായ ബ്രി​ട്ടീ​ഷ് സ​ർ​ക്കാ​റി​ലെ ഉ​ന്ന​ത ഉ​ദ്യോ​ഗ​സ്ഥ​ൻ കോ​ള​റ ബാ​ധി​ച്ച്​ മ​രി​ക്കു​മ്പോ​ൾ ആ ​ഉ​മ്മ​ക്ക്​ മു​ന്നി​ൽ പ​റ​ക്ക​മു​റ്റാ​ത്ത ആ​റു കു​ഞ്ഞു​ങ്ങ​ളും ക​ടു​ത്ത അ​നി​ശ്ചി​ത​ത്വ​വും മാ​ത്ര​മാ​ണ് ഉ​ണ്ടാ​യി​രു​ന്ന​ത്. കു​ഞ്ഞു​ങ്ങ​ൾ​ക്കു​ള്ള ആ​ഹാ​ര​വും വ​സ്ത്ര​ങ്ങ​ളും ക​ണ്ടെ​ത്താ​ൻ അ​വ​ർ അ​നു​ഭ​വി​ച്ച യാ​ത​ന​ക​ളെ​പ്പ​റ്റി രാ​ജ്‌​മോ​ഹ​ൻ ഗാ​ന്ധി 'Eight Lives: A Study of the Hindu- Muslim Encounter' എ​ന്ന പു​സ്ത​ക​ത്തി​ൽ പ്ര​തി​പാ​ദി​ക്കു​ന്നു​ണ്ട്.

ഭ​ക്ഷ​ണ​ത്തി​നു​പോ​ലും വ​ക​യി​ല്ലാ​ത്ത​പ്പോ​ൾ മ​ക്ക​ളെ സ്കൂ​ളി​ൽ അ​യ​ക്കു​ന്ന​ത് ആ​ർ​ഭാ​ട​വും അ​ഹ​ങ്കാ​ര​വു​മാ​ണെ​ന്ന് കു​ടും​ബാം​ഗ​ങ്ങ​ൾ​പോ​ലും കു​റ്റ​പ്പെ​ടു​ത്തി. പ​ട്ടി​ണി​കി​ട​ന്നാ​ണെ​ങ്കി​ലും മ​ക്ക​ൾ​ക്ക് ഏ​റ്റ​വും ന​ല്ല വി​ദ്യാ​ഭ്യാ​സം ന​ൽ​കാ​ൻ ആ ​അ​മ്മ തീ​രു​മാ​നി​ച്ചു. മ​ക്ക​ളെ ഇം​ഗ്ലീ​ഷ് സ്കൂ​ളി​ൽ അ​യ​ക്കാ​ൻ തീ​രു​മാ​നി​ച്ച് സ​ഹോ​ദ​ര​നോ​ട് സ​ഹാ​യം അ​ഭ്യ​ർ​ഥി​ച്ചു. എ​ന്നാ​ൽ, ​ബ്രി​ട്ടീ​ഷു​കാ​രു​ടെ ഭാ​ഷ പ​ഠി​പ്പി​ക്കു​ന്ന​ത് അ​നി​സ്​​ലാ​മി​ക​മാ​ണ് എ​ന്നാ​യി​രു​ന്നു സ​ഹോ​ദ​ര​െ​ൻ​റ നി​ല​പാ​ട്. സ്വ​ന്തം ആ​ഭ​ര​ണ​ങ്ങ​ൾ മു​ഴു​വ​ൻ വി​റ്റ് അ​വ​ർ മ​ക്ക​ൾ​ക്ക് ഇം​ഗ്ലീ​ഷ് വി​ദ്യാ​ഭ്യാ​സം ന​ൽ​കി. പ​ഠി​ക്കാ​ൻ ഏ​റ്റ​വും മി​ടു​ക്ക​രാ​യി​രു​ന്ന മു​ഹ​മ്മ​ദ് ആ​ലി​യെ ഓ​ക്സ്‌​ഫ​ഡി​ലും ഷൗ​ക്ക​ത്ത്‌ ആ​ലി​യെ അ​ലീ​ഗ​ഢി​ലും അ​യ​ച്ച്​ പ​ഠി​പ്പി​ച്ചു.

പ​ഠ​നം ക​ഴി​ഞ്ഞെ​ത്തി​യ മ​ക്ക​ൾ ര​ണ്ടാ​ളും സ​മ​ര​മാ​ർ​ഗ​ത്തി​ലേ​ക്ക്​ ഇ​റ​ങ്ങു​ക​യും മു​ഹ​മ്മ​ദ് ആ​ലി ഓ​ൾ ഇ​ന്ത്യ മു​സ്​​ലിം ലീ​ഗി​െ​ൻ​റ സ്ഥാ​പ​ക​രി​ൽ ഒ​രാ​ളാ​യി മാ​റു​ക​യും ചെ​യ്തു. മ​ക്ക​ളെ ബീ​ അമൻ പ്ര​ത്യേ​കം ഓ​ർ​മി​പ്പി​ച്ച​ത് ഇ​ന്ത്യ​ക്കാ​രു​ടെ ശ​ത്രു​ക്ക​ൾ ബ്രി​ട്ടീ​ഷു​കാ​ര​ല്ല, അ​വ​രു​ടെ രാ​ഷ്​​ട്രീ​യാ​ധി​പ​ത്യം മാ​ത്ര​മാ​ണ് എ​ന്നാ​യി​രു​ന്നു. അ​തി​നാ​ൽ​ത​ന്നെ വി​ദേ​ശാ​ധി​പ​ത്യ​ത്തെ കാ​യി​ക​മാ​യ​ല്ല ആ​ശ​യ​പ​ര​മാ​യി നേ​രി​ടാ​നാ​വ​ണം ശ്ര​മി​ക്കേ​ണ്ട​ത് എ​ന്നും മ​ക്ക​ളെ ഓ​ർ​മി​പ്പി​ച്ചു. നി​സ്സ​ഹ​ക​ര​ണ പ്ര​സ്ഥാ​ന​ത്തി​െ​ൻ​റ അ​മ​ര​ക്കാ​രാ​യി മൗ​ലാ​ന മു​ഹ​മ്മ​ദാ​ലി​യും മൗ​ലാ​ന ഷൗ​ക്ക​ത്താ​ലി​യും മ​ഹാ​ത്മ​ജി​യു​ടെ ഇ​ടം​വ​ലം നി​ന്നു. ചു​റു​ചു​റു​ക്കും ദേ​ശ​സ്നേ​ഹ​വും കൈ​മു​ത​ലാ​യ ആ​ലി​സ​ഹോ​ദ​ര​ന്മാ​രെ വ​ള​ർ​ത്തി​യ ഉമ്മ​യെ സ​മ​ര​രം​ഗ​ത്തേ​ക്ക്​ ഗാ​ന്ധി​ജി നേ​രി​ട്ട് ക്ഷ​ണി​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു. ബ്രി​ട്ടീ​ഷു​കാ​ർ​ക്കെ​തി​രെ​യു​ള്ള പോ​രാ​ട്ട​ത്തി​ൽ സ​മൂ​ഹ​ത്തി​ലെ എ​ല്ലാ തു​റ​ക​ളി​ലു​മു​ള്ള ഇ​ന്ത്യ​ക്കാ​രെ ഒ​റ്റ​ച്ച​ര​ടി​ൽ കോ​ർ​ക്കു​ക എ​ന്ന സ​ങ്ക​ൽ​പം പൂ​ർ​ണ​മാ​വാ​ൻ സ്ത്രീ​ക​ൾ വ​ൻ​തോ​തി​ൽ സ​മ​ര​മു​ഖ​ത്ത്​ അ​ണി​നി​ര​ക്കേ​ണ്ട​തു​ണ്ടെ​ന്ന് ഗാ​ന്ധി​ജി തി​രി​ച്ച​റി​ഞ്ഞി​രു​ന്നു.

ഗാ​ന്ധി​യോ​ട് അ​നി​ത​ര സാ​ധാ​ര​ണ​മാ​യ ആ​ദ​ര​വ് കാ​ത്തു​സൂ​ക്ഷി​ച്ച അവർ തി​ക​ഞ്ഞ ഗാ​ന്ധി​യ​ൻ​മാ​ർ​ഗം സ്വ​ജീ​വി​ത​ത്തി​ലും പ​ക​ർ​ത്തി. രാ​ജ്യ​സ്വാ​ത​ന്ത്ര്യ​ത്തി​നും പു​രോ​ഗ​തി​ക്കു​മു​ള്ള ഒ​റ്റ​മൂ​ലി​യാ​യി ഗാ​ന്ധി പ്ര​ച​രി​പ്പി​ച്ച ഹി​ന്ദു-​മു​സ്​​ലിം മൈ​ത്രി എ​ന്ന സ​ന്ദേ​ശം പൂ​ർ​ണ​മാ​യ അ​ർ​ഥ​ത്തി​ൽ ഉ​ൾ​ക്കൊ​ണ്ടു. 'അ​മ്മീ​ജാ​ൻ' എ​ന്ന് ബീ​അമനെ വി​ളി​ച്ചി​രു​ന്ന ഗാ​ന്ധി​യാ​വ​ട്ടെ സ്വ​ന്തം അ​മ്മ​യു​ടെ സ്ഥാ​ന​ത്താ​ണ് അ​വ​രെ പ്ര​തി​ഷ്ഠി​ച്ച​ത്. ബീ​അമൻ ബു​ർ​ഖാ​ധാ​രി​ണി​യാ​യി​രു​ന്നു എ​ന്ന​ത് കോ​ൺ​ഗ്ര​സി​ലെ ചി​ല​രി​ലും യാ​ഥാ​സ്ഥി​തി​ക ഇ​സ്​​ലാ​മി​െ​ൻ​റ വ​ക്താ​ക്ക​ളി​ലും ഒ​രേ​പോ​ലെ ആ​ശ​യ​ക്കു​ഴ​പ്പം സൃ​ഷ്​​ടി​ച്ചു. ബു​ർ​ഖ അ​ഴി​ച്ചു​വെ​ച്ച് സ​മ​ര​മു​ഖ​ത്തി​റ​ങ്ങ​ട്ടെ എ​ന്ന ആ​ശ​യം ഉ​യ​ർ​ന്നെ​ങ്കി​ലും ഗാ​ന്ധി​ജി അ​തി​നെ ശ​ക്തി​യാ​യി എ​തി​ർ​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു. ഇ​ന്ത്യ​ക്കാ​ർ ത​ങ്ങ​ളു​ടേ​താ​യ വ​സ്ത്ര​ധാ​ര​ണ രീ​തി​യി​ൽ ത​ന്നെ സ​മ​ര​ത്തി​ൽ പ​ങ്കെ​ടു​ക്ക​ണം എ​ന്ന ഗാ​ന്ധി​ജി​യു​ടെ നി​ർ​ദേ​ശ​ത്തോ​ടെ ബു​ർ​ഖ ധ​രി​ച്ചു​കൊ​ണ്ട് ആ​നി ബ​സ​ൻ​റ്​ നേ​തൃ​ത്വം ന​ൽ​കി​യ ഹോം ​റൂ​ൾ പ്ര​സ്ഥാ​ന​ത്തി​ന് വേ​ണ്ടി പോ​രാ​ട്ട​ത്തി​നി​റ​ങ്ങി. വാ​ർ​ധ​ക്യ​ത്തി​െ​ൻ​റ വി​റ​യാ​ർ​ന്ന​തെ​ങ്കി​ലും ല​ക്ഷ്യ​ബോ​ധ​ത്തി​െ​ൻ​റ ഉ​റ​പ്പു​ള്ള ശ​ബ്​​ദ​ത്തി​ൽ അ​വ​ർ സ്ത്രീ​സ​മ്മേ​ള​ന​ങ്ങ​ളെ അ​ഭി​സം​ബോ​ധ​ന ചെ​യ്തു. ഗ്രാ​മ​ങ്ങ​ൾ തോ​റും ക​യ​റി​യി​റ​ങ്ങി വി​ദേ​ശ​വ​സ്ത്ര​ങ്ങ​ൾ​ക്കെ​തി​രാ​യ സ​മ​ര​ങ്ങ​ളെ മു​ന്നി​ൽ​നി​ന്ന്​ ന​യി​ച്ചു. ബാ​ല ഗം​ഗാ​ധ​ര തി​ല​ക​ൻ സ്ഥാ​പി​ച്ച തി​ല​ക് സ്വ​രാ​ജ് ഫ​ണ്ടി​ലേ​ക്ക് പ​ണം സ​മാ​ഹ​രി​ക്കാ​ൻ അ​വ​ർ നി​ര​വ​ധി വ​നി​ത​യോ​ഗ​ങ്ങ​ളി​ൽ സം​സാ​രി​ച്ചു. ബീ​ഗം ഹ​സ്ര​ത് മൊ​ഹാ​നി, സ​ര​ളാ​ദേ​വി ചോ​ദ്രാ​ണി, ബ​സ​ന്തി ദേ​വി, സ​രോ​ജി​നി നാ​യി​ഡു എ​ന്നി​വ​രാ​യി​രു​ന്നു സ​ന്ത​ത​സ​ഹ​ചാ​രി​ക​ൾ.

ഖി​ലാ​ഫ​ത്ത്​ സ​മ​രം കോ​ൺ​ഗ്ര​സ് ഏ​റ്റെ​ടു​ത്ത​തോ​ടെ ഗാ​ന്ധി​ജി​യും ആ​ലി സ​ഹോ​ദ​ര​ന്മാ​രും ജ​യി​ലി​ലാ​യി. അ​തോ​ടെ ബീ​യ​മ്മ ഖി​ലാ​ഫ​ത്ത്​ -നി​സ്സ​ഹ​ക​ര​ണ പ്ര​സ്ഥാ​ന​ങ്ങ​ളു​ടെ മു​ൻ​നി​ര പോ​രാ​ളി​യാ​യി മാ​റി. ത​െ​ൻ​റ രാ​ജ്യ​ത്തെ പ​ട്ടി​യും പൂ​ച്ച​യും പോ​ലും ബ്രി​ട്ടീ​ഷു​കാ​രു​ടെ അ​ധീ​ന​ത​യി​ൽ ക​ഴി​യേ​ണ്ട​വ​ര​ല്ല എ​ന്ന അ​വ​രു​ടെ പ്ര​സം​ഗം കേ​ട്ട് വെ​റി പൂ​ണ്ട ബ്രി​ട്ടീ​ഷ് അ​ധി​കാ​രി​ക​ൾ 'അ​പ​ക​ട​കാ​രി​ക​ളു​ടെ' ലി​സ്​​റ്റി​ൽ പെ​ടു​ത്തി ആ ​വൃ​ദ്ധ​യെ വേ​ട്ട​യാ​ടി. ജ​യി​ലി​ൽ അ​ട​ക്ക​പ്പെ​ട്ട ബീ​അമന്​ മു​ന്നി​ൽ പൊ​ലീ​സ് ഒ​രു​പാ​ധി വെ​ച്ചു. മ​ക്ക​ളോ​ട് ബ്രി​ട്ടീ​ഷു​കാ​ർ​ക്കെ​തി​രാ​യ പോ​രാ​ട്ട​ത്തി​ൽ​നി​ന്ന് പി​ന്മാ​റാ​ൻ ആ​വ​ശ്യ​പ്പെ​ട​ണം എ​ന്ന​താ​യി​രു​ന്നു അ​ത്. അ​തി​നോ​ടു​ള്ള ആ ​എ​ഴു​പ​തു​കാ​രി​യു​ടെ പ്ര​തി​ക​ര​ണം ഓ​രോ ഭാ​ര​തീ​യ​നും അ​റി​ഞ്ഞി​രി​ക്കേ​ണ്ട​താ​ണ്. ''ഇ​ന്ത്യ​ൻ​ജ​ന​ത​യെ അ​ടി​മ​യാ​ക്കി​വെ​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്ന സ​ർ​ക്കാ​റിെ​ൻ​റ ആ​വ​ശ്യം അ​നു​സ​രി​ക്കാ​ൻ എ​െ​ൻ​റ മ​ക്ക​ൾ ത​യാ​റാ​യാ​ൽ അ​വ​രു​ടെ ക​ഴു​ത്ത്‌ ഞെ​രി​ച്ചു​കൊ​ല്ലാ​ൻ ദൈ​വം വൃ​ദ്ധ​യാ​യ ഈ ​അ​മ്മ​യു​ടെ കൈ​ക​ൾ​ക്ക് ശ​ക്തി ന​ൽ​ക​ട്ടെ'' എ​ന്നാ​യി​രു​ന്നു മ​റു​പ​ടി.

വ​ധ​ശി​ക്ഷ​യാ​ണ് ബ്രി​ട്ടീ​ഷ് സ​ർ​ക്കാ​ർ ത​െ​ൻ​റ മ​ക്ക​ൾ​ക്ക് വി​ധി​ക്കു​ന്ന​ത് എ​ങ്കി​ൽ തൂ​ക്കു​മ​ര​ത്തി​ലേ​റു​മ്പോ​ൾ മ​ന​സ്സി​ൽ അ​ല്ലാ​ഹു​വി​െ​ൻ​റ​യും നാ​വി​ൽ ഹി​ന്ദു​സ്ഥാ​െ​ൻ​റ​യും നാ​മ​ങ്ങ​ൾ ക​രു​താ​നും അ​വ​ർ നി​ർ​ദേ​ശി​ച്ചു. ഇ​ന്ന് പ്ര​സ​ക്തി​യും പ​രി​ശു​ദ്ധി​യും ന​ഷ്​​ട​പ്പെ​ട്ട് പ്ര​ക​ട​ന​പ​ര​ത​യു​ടെ​യും പ്ര​ഹ​സ​ന​ത്തി​െ​ൻ​റ​യും പ​ര്യാ​യ​മാ​യി മാ​റി​ക്ക​ഴി​ഞ്ഞ ഗാ​ന്ധി​ത്തൊ​പ്പി ബീ​അമ​ന്‍റെ ക​ണ്ടെ​ത്ത​ലാ​യി​രു​ന്നു എ​ന്ന് എ​ത്ര​പേ​ർ​ക്ക​റി​യാം? സ്വ​ന്തം കൈ​ക​ൾ​കൊ​ണ്ട് ഖ​ദ​റി​ൽ പ്ര​ത്യേ​ക​രീ​തി​യി​ൽ തു​ന്നി​യെ​ടു​ത്ത തൊ​പ്പി വാ​ത്സ​ല്യ​പൂ​ർ​വം മ​ഹാ​ത്മാ​ഗാ​ന്ധി​യു​ടെ ശി​ര​സ്സി​ൽ ആ​ദ്യ​മാ​യി അ​ണി​യി​ച്ച​ത് ഈ ഉമ്മ​യാ​യി​രു​ന്നു.

വാ​ർ​ധ​ക്യ​ത്തി​ലും വി​ശ്ര​മ​മി​ല്ലാ​തെ ക്ലേ​ശ​ക​ര​മാ​യ ജ​യി​ൽ​വാ​സ​ങ്ങ​ളും ഗാ​ന്ധി​യ​ൻ സ​മ​ര​മു​റ​യു​ടെ ഭാ​ഗ​മാ​യ നി​രാ​ഹാ​ര സ​മ​ര​ങ്ങ​ളും ഉമ്മ​യു​ടെ ആ​രോ​ഗ്യ​ത്തി​ന് താ​ങ്ങാ​വു​ന്ന​തി​ലും അ​പ്പു​റ​മാ​യി​രു​ന്നു. സ്വാ​ത​ന്ത്ര്യ​സ​മ​ര​മു​ഖ​ത്തെ ഉ​ജ്ജ്വ​ല ന​ക്ഷ​ത്ര​മാ​യി തി​ള​ങ്ങി​യ അ​വ​ർ 1924 ന​വം​ബ​ർ 13ന്​ 75ാം ​വ​യ​സ്സി​ൽ അ​ന്ത​രി​ച്ചു. സ്വ​ത​ന്ത്ര​ഭാ​ര​ത​ത്തി​ലെ പാ​ഠ്യ​പ​ദ്ധ​തി​യി​ൽ​പോ​ലും ആ ​പോ​രാ​ളി​യു​ടെ സ്മ​ര​ണ​ക​ൾ ഇ​ടം​കാ​ണാ​തെ​പോ​യ​തി​ലു​ള്ള ദുഃ​ഖ​വും അ​മ​ർ​ഷ​വും കു​ൽ​ദീ​പ് ന​യാ​ർ രേ​ഖ​പ്പെ​ടു​ത്തു​ക​യു​ണ്ടാ​യി. ബീ​അമനും ആ​ലി​സ​ഹോ​ദ​ര​ന്മാ​രും മ​ഹാ​ത്മാ​ഗാ​ന്ധി​യു​മാ​യു​ള്ള ബ​ന്ധ​ത്തി​െ​ൻ​റ ഉ​ൾ​പ്പി​രി​വു​ക​ളെ​യും വൈ​കാ​രി​ക​ത​യെ​യും കു​റി​ച്ച്​ പ്ര​തി​പാ​ദി​ക്കു​ന്ന ര​ഖ​ഹാ​രി ചാ​റ്റ​ർ​ജി​യു​ടെ Gandhi and the Ali Brothers: Biography of a Friendship എ​ന്ന പു​സ്ത​കം മ​ത​ത്തി​െ​ൻ​റ പേ​രി​ൽ പ​ര​സ്പ​രം ശ​ത്രു​ക്ക​ളാ​യി കാ​ണു​ന്ന ഓ​രോ ഇ​ന്ത്യ​ക്കാ​ര​നും വാ​യി​ച്ചി​രി​ക്കേ​ണ്ട​താ​ണ്.

സ്വാ​ത​ന്ത്ര്യ​സ​മ​ര​ േപാ​രാ​ളി​ക​ളെ വെ​ട്ടി​മാ​റ്റാ​നും ചി​ത്ര​വ​ധം ചെ​യ്യാ​നും ഔ​ത്സു​ക്യം കാ​ണി​ക്കു​ന്ന​വ​ർ ഒ​ന്നോ​ർ​ക്കു​ന്ന​ത്​ ന​ന്ന്​: നി​ങ്ങ​ളി​ന്നാ​ഘോ​ഷി​ക്കു​ന്ന സ്വാ​ത​ന്ത്ര്യം ആ​യി​ര​ക്ക​ണ​ക്കി​ന്​ ത്യാ​ഗി​ക​ൾ ജീ​വ​ൻ​ന​ൽ​കി നേ​ടി​യെ​ടു​ത്ത​താ​ണ്. അ​വ​ർ ന​ൽ​കി​യ ദാ​ന​മാ​ണ്​ നി​ങ്ങ​ളീ ധൂ​ർ​ത്ത​ടി​ക്കു​ന്ന​ത്.