ഒരു കാലത്തിന്‍റെ സൂര്യൻ

കേരളീയരുടെ സാമൂഹിക ജീവിതത്തിന്​ മാഷ്​ എത്ര മാർക്ക്​ നൽകും? ഉടൻ ഉത്തരം പറഞ്ഞു ഒരിക്കലും കേരളീയ സാമൂഹിക ജീവിതത്തിന്​ ജയിക്കാനുള്ള മാർക്ക്​ നൽകാനാവില്ലെന്ന്​... ഞാനെപ്പോഴും ചിന്തിക്കുന്ന ഒന്നാണിത്​. ഇത്​, ​ഏതെങ്കിലും ഭരണകൂടത്തെ വിലയിരുത്തലല്ല. മറിച്ച്​ നമ്മുടെ സാമൂഹിക ജീവിതം അത്രമേൽ പ്രതീക്ഷ നൽകുന്ന ഒന്നല്ല. മനുഷ്യനെ മനുഷ്യനാക്കുന്ന ചില ഗുണങ്ങൾ ഉണ്ട​ല്ലോ, അതിന്റെ അടിസ്​ഥാനത്തിൽ മാർക്ക്​ നൽകാനാവില്ല.

പ്രഫ. എം.കെ. സാനു. അധ്യാപകൻ, വാഗ്മി, എഴുത്തുകാരൻ, ചിന്തകൻ എന്നീ നിലകളിൽ അറിഞ്ഞവർക്കെല്ലാം സാനുമാഷ്​. 96 വയസ്സായി; എറണാകുളത്തെ സന്ധ്യയെന്ന വീട്ടിൽ വിശ്രമജീവിതത്തിലല്ല. പ്രഭാഷണ വേദികളിൽ സജീവമായും സാംസ്​കാരിക ചർച്ചകളിൽ ഇടപെട്ടും മുന്നോട്ടുപോവുകയാണ്​. വാരാദ്യ മാധ്യമത്തിനു​വേണ്ടി സംസാരിച്ചുകൊണ്ടിരിക്കവെ, മാഷോട്​ ചോദിച്ചു: അതിങ്ങനെ, ഒമ്പതര പതിറ്റാണ്ട്​ കേരളീയ സാംസ്​കാരിക ജീവിതത്തെ നോക്കിക്കണ്ട്, ഇടപെട്ട്, മലയാളിയെ അറിഞ്ഞു.

ഈ വേളയിൽ കേരളീയരുടെ സാമൂഹിക ജീവിതത്തിന്​ മാഷ്​ എത്ര മാർക്ക്​ നൽകും? ഉടൻ ഉത്തരം പറഞ്ഞു. ഒരിക്കലും കേരളീയ സാമൂഹിക ജീവിതത്തിന്​ ജയിക്കാനുള്ള മാർക്ക്​ നൽകാനാവില്ലെന്ന്​... ഞാനെപ്പോഴും ചിന്തിക്കുന്ന ഒന്നാണിത്​. ഇത്​, ​ഏതെങ്കിലും ഭരണകൂടത്തെ വിലയിരുത്തലല്ല. മറിച്ച്​ നമ്മുടെ സാമൂഹിക ജീവിതം അത്രമേൽ പ്രതീക്ഷ നൽകുന്ന ഒന്നല്ല.മനുഷ്യനെ മനുഷ്യനാക്കുന്ന ചില ഗുണങ്ങൾ ഉണ്ട​ല്ലോ, അതിന്റെ അടിസ്​ഥാനത്തിൽ മാർക്ക്​ നൽകാനാവില്ല.

ഇക്കഴിഞ്ഞ ഒരുമാസത്തിനിടയിലെ​ വാർത്ത മാത്രം മതി, ചുറ്റും ക്രൂരതയാണ്​. വന്ദനയെന്ന ഡോക്​ടറെ മനോരോഗി കുത്തിക്കൊന്നു. അമ്മയെ ബലാത്സംഗം ചെയ്​ത മകനെ ശിക്ഷിച്ച വാർത്ത വായിച്ചതും അടുത്തിടെയാണ്​. കൊലപാതകം, അപകടങ്ങൾ... എന്തുകൊണ്ടാണിങ്ങനെ സംഭവിക്കുന്നതെന്ന്​ നിരന്തരം ചിന്തിച്ചിട്ടുണ്ട്​. എനിക്ക്​ തോന്നുന്നത്​ ആദ്യകാലത്ത്​ ഉണ്ടായിരുന്ന ആത്മീയമായ ഔന്നത്യം നഷ്​ടപ്പെട്ടതു​തന്നെയാണെന്നാണ്​. ശ്രീനാരായണഗുരുവൊക്കെ ഉയർത്തിക്കൊണ്ടുവന്ന ആത്​മീയ ബോധം ഉണ്ടായിരുന്നു.

അ​ത്​, കൈവിട്ടു. ഗുരുവിന്റെ ദൈവദശകം പൂർണമായും പഠിപ്പിച്ചത്​ ദൈവം ഇന്നതാണെന്നല്ല. എന്നാൽ, ദൈവം ഉണ്ട്​ എന്നാണ്​. ഇതിന്റെ പിന്നാലെ ആശാൻ, ഉള്ളൂർ, വള്ളത്തോൾ തുടങ്ങിയവരുടെ കവിതകളിലും ആത്​മീയത നിറഞ്ഞുനിന്നു. അതുകഴിഞ്ഞ്​, പുരോഗമന കലാസാഹിത്യം വന്നപ്പോൾ ഇതെല്ലാം പോയി. പിന്നീട്​ വന്ന തലമുറയിൽ​ ഇത്​ തീരെയില്ല. എന്തു പ്രയാസം ഉണ്ടായാലും ചിരിച്ചുകൊണ്ടുള്ള പടമാണ്​ നാം എടുക്കാറുള്ളത്​. ഈ പ്രവണത​, ജീവിതം എന്തോ ഉല്ലാസപ്രദമാണെന്ന ധാരണ ഉണ്ടാക്കിയിരിക്കുകയാണ്​.

ജീവിതം പഠിപ്പിച്ചത്​...

ജീവിതം പഠിപ്പിച്ചത്​ മരണമൊരു യാഥാർഥ്യമാണെന്നാണ്​. മറ്റുപലരെയും പോലെ ജീവിതത്തിൽ മരണം ഉണ്ട്​ എന്ന ബോധ്യമാണ്​ എന്നെയും നയിക്കുന്നത്​. മഹാഭാരതത്തിൽ യക്ഷൻ ധർമപുത്രരോട്​ ചോദിക്കുന്ന ചോദ്യം ഉണ്ട്​; ജീവിതത്തിൽ ഏറ്റവും വലിയ അത്ഭുതം ഏതെന്ന് ​... മരിക്കുമെന്നത്​ തീർച്ചയാണെങ്കിലും അത്​ മറന്നു​കൊണ്ട്​ ജീവിതവിനോദങ്ങൾക്കു പിന്നാലെയുള്ള പരക്കം പായലാണെന്ന്​ മറുപടി. മരണത്തെക്കുറിച്ച്​ ബോധ്യമുണ്ടെങ്കിൽ കുറെക്കൂടി ചുമതലാബോധത്തോടെ കാര്യങ്ങൾ ചെയ്യും, ചെയ്യണം.

മരണം കൊണ്ട്​ ജീവിതം അവസാനിക്കുന്നില്ലെന്നും എനിക്കു തോന്നാറുണ്ട്. മനുഷ്യസ്വഭാവത്തിൽ ചെറിയതോതിൽ പാപങ്ങൾ ഉണ്ട്​. അതില്ലാതെ മുന്നോട്ടു പോകണം. നാം ചെയ്യുന്ന പാപങ്ങൾക്കും നന്മകൾക്കും അനന്തരഫലങ്ങൾ ഉണ്ടാകും. എന്നാൽ, കൊടിയ പാപികൾ വലിയ ലൗകിക സുഖം അനുഭവിക്കുന്നതായി കാണുന്നു. ഇ​േതക്കുറിച്ച്​ ഞാൻ ചിന്തിച്ചിട്ടുണ്ട്​. ജസ്റ്റിസ്​ വി.ആർ. കൃഷ്​ണയ്യരും ഞാനും മരണാനന്തര ജീവിതത്തെക്കുറിച്ചും മറ്റും ചർച്ചചെയ്​തിരുന്നു. ഒരിക്കൽ എന്നോട്​ പറഞ്ഞു​, മരണശേഷം എന്തു​ സംഭവിക്കുന്നുവെന്ന്​ മാഷോട്​​ വന്നു പറയാമെന്ന്​​. പക്ഷേ, വർഷങ്ങൾ കഴിഞ്ഞു. ഇന്നുവരെ ആ വിവരം സ്വാമി (കൃഷ്​ണയ്യർ) വന്നു പറഞ്ഞിട്ടില്ല. ചിരിക്കുന്നു...

ചുമതലാബോധമാണ്​ ജീവിതത്തിൽ പ്രധാനമെന്ന്​ വിശ്വസിക്കുന്നു. ഞാ​ൻ ചെയ്യുന്ന പുണ്യം, അന്യർക്ക്​ ചെയ്​ത നല്ലകാര്യങ്ങൾ ഇവ മാത്രമേ ജീവിതത്തിന്​ അർഥം നൽകുകയുള്ളൂ. പറഞ്ഞുവരുന്നത്​ ഒരു ത്രാസിൽ ഞാൻ ചെയ്​ത നന്മകളും മറ്റിട​ത്ത്​ സ്വന്തമായി നേടിയെടുത്ത നേട്ടങ്ങളും വെച്ചുനോക്കു​േമ്പാൾ നന്മകളുടെ ത്രാസ്​ താഴ്​ന്നുകിടക്കണമെന്നാണ്. ഈ വേളയിലാണ് ഞാൻ ജീവിക്കുന്നത്​ എന്ന ചിന്തയാണ്​ ഇത്രകാലവും നയിച്ചത്​.

തു​േമ്പാളി ഗ്രാമത്തിൽനിന്ന്​...

ആലപ്പുഴയിലെ തു​േമ്പാളിയെന്ന കടലോര ഗ്രാമത്തിൽ മംഗലത്ത്​ തറവാട്ടിൽ 1928 ഒക്ടോബർ 27ന് എം.സി. കേശവന്റെയും കെ.പി. ഭവാനിയുടെയും മകനായി ജനിച്ചു. ആദ്യ പുസ്​തകം 1958ൽ പുറത്തിറങ്ങി. പിന്നീട് നിരൂപണം, ജീവചരിത്രം, വിവർത്തനം, ബാലസാഹിത്യം, സഞ്ചാരസാഹിത്യം, നോവൽ എന്നീ ശാഖകളിൽ 70ലേറെ പുസ്തകങ്ങൾ പ്രസിദ്ധീകരിച്ചു.

ശ്രീനാരായണഗുരു, സഹോദരൻ അയ്യപ്പൻ, ചങ്ങമ്പുഴ കൃഷ്ണപിള്ള, വൈക്കം മുഹമ്മദ് ബഷീർ എന്നിവരുടെ ജീവിതം അടയാള​പ്പെടുത്തിയ പുസ്​തകങ്ങൾ മലയാളത്തിലെ ജീവചരിത്ര ശാഖക്ക് മുതൽക്കൂട്ടായി. സാമ്പത്തികമായി മെച്ചപ്പെട്ട ഒരു കൂട്ടുകുടുംബമായിരുന്നു. വല്യച്ഛൻ ആയിരുന്നു കുടുംബത്തിലെ കാരണവർ.

അക്കാലത്ത്​ ആലപ്പുഴ പട്ടണത്തിൽ കയറുമായി ബന്ധപ്പെട്ട അനേകം വ്യവസായങ്ങൾ ഉണ്ടായിരുന്നു. പലതും വിദേശികൾ നടത്തുന്നവയാണ്​. എന്റെ ചുറ്റുപാടും കഴിയുന്നവർ അവിടെ ജോലിക്ക് പോകുമായിരുന്നു. ചെയ്യുന്ന ജോലിക്ക്​ കൃത്യമായി കൂലി ലഭിക്കാതെ കഠിനമായ പട്ടിണിയിലായിരുന്നു. കൂലി ചോദിച്ചാൽ അതി ക്രൂരമായ മർദനവും പീഡനവും ആയിരുന്നു. ഇത്​, മനസ്സിനെ അസ്വസ്​ഥമാക്കി.

അച്ഛനും വല്യച്ഛനും ഒക്കെ കോൺഗ്രസുകാരായിരുന്നു. കോൺഗ്രസുകാരെ തീവ്രവാദികൾ ആയിട്ടാണ് അന്ന്​ ഭരണകൂടം കണ്ടിരുന്നത്. കമ്യൂണിസ്റ്റുകാർ അതിതീവ്രവാദികളും. എന്റെ പതിനെട്ടാം ജന്മദിനത്തിലായിരുന്നു പുന്നപ്രയിലെ വെടിവെപ്പ്​. പിറ്റേദിവസം വയലാറിലും.

പുന്നപ്ര-വയലാർ പ്ര​ക്ഷോഭ വേളയിൽ ഞാൻ തിരുവനന്തപുരത്ത് വിദ്യാർഥിയായിരുന്നു. ഞാൻ സമരത്തിനൊപ്പമായിരുന്നു. രണ്ടാം ലോകയുദ്ധം ഭീതി നിറഞ്ഞ നാളുകളായിരുന്നു. ഭക്ഷണമില്ല. അഞ്ചുദിവസം കഴിഞ്ഞി​ട്ടൊക്കെ കഞ്ഞികിട്ടിയ ഓർമയുണ്ട്​.

അന്ന്​, ഏറെപ്പേർ പട്ടാളത്തിൽ ചേർന്നു. അന്ന്​ പ്രധാനപ്പെട്ട രണ്ടു ​​ജോലികളിൽ ഏർപ്പെട്ടു. ഒന്ന്​, പട്ടാളത്തിൽ പോയവർ വീട്ടിലേക്ക്​ അയക്കുന്ന കത്തുകൾ വായിച്ച്​ മറുപടി അയക്കുന്നതാണ്​. ആർക്കും വിദ്യാഭ്യാസമില്ലായിരുന്നു. ഞാൻ എല്ലാ പ്രായംചെന്നവരെയും അക്ഷരം പഠിപ്പിക്കാൻ തീരുമാനിച്ചു. ഇന്നോർക്കു​േമ്പാൾ വല്ലാത്ത കാലമാണ്​ കടന്നുപോയതെന്ന്​ തിരിച്ചറിയുകയാണ്​.

മഹാരാജാസ്​ കോളജിൽ അധ്യാപകനായെത്തിയപ്പോൾ മനസ്സ് ശാന്തമായി. ശാന്തമായ ക്ലാസ്​ അന്തരീക്ഷം. രണ്ടു ക്ലാസുകളൊക്കെ ഒരേ സമയം കൈകാര്യം ചെയ്​തിരുന്നു. എറണാകുളം അന്ന്​ ഗ്രാമമായിരുന്നു. വൈക്കം മുഹമ്മദ്​ ബഷീറും പി.കെ. ബാലകൃഷ്​ണനും പോഞ്ഞിക്കര റാഫിയും ഞാനും ചേർന്നുള്ള വൈകുന്നേരങ്ങൾ സാഹിത്യസമ്പന്നമായിരുന്നു. ആരു വിളിച്ചാലും ഞാൻ പ്രസംഗിക്കാൻ പോകും. ആരോടും മറുത്ത്​ പറയുന്ന സ്വ​ഭാവം എനിക്ക്​ അന്നേയില്ല. ’87ൽ എറണാകുളത്ത്​ സ്​ഥാനാർഥിയാകാൻ പലരും നിർബന്ധിച്ചെങ്കിലും മടിച്ചുനിന്നു. ഇ.എം.എസ്​ വിളിച്ചുപറഞ്ഞതോടെ എതിർത്തില്ല. വി.ആർ. കൃഷ്​ണയ്യരുമായുള്ള ബന്ധം എന്നെ ഏറെ സ്വാധീനിച്ചു.

അച്ഛൻ പറഞ്ഞ കഥകൾ

അച്ഛൻ പറഞ്ഞ കഥകൾ കേട്ടാണ്​ ഞാനുറങ്ങിയത്​. എന്നെ പലപ്പോഴും കടപ്പുറത്ത്​​ കൊണ്ടുപോകും. അവിടെനിന്ന്​ കഥകൾ പറഞ്ഞുതരും. പുരാണകഥകൾ, നാട്ടിൽ പ്രചരിക്കുന്ന കഥകൾ എല്ലാം പറഞ്ഞുതരുമായിരുന്നു.കഥകളോട്​ വല്ലാത്തൊരു ആർത്തിയായിരുന്നു എനിക്ക്​. അച്ഛൻ തുണിക്കട നടത്തിയിരുന്നു. കടയിൽനിന്നെത്തിയാൽ അച്ഛനെ ചുറ്റിപ്പറ്റിയാണെന്റെ ലോകം.

ആ സാമീപ്യമാണ് എന്നെ സാഹിത്യ ലോകത്തേക്ക് എത്തിച്ചത്​, എന്നാൽ, ആ സാന്നിധ്യം പത്താം വയസ്സിൽ ഇല്ലാതായി. എന്റെ പത്താം ജന്മദിനത്തിൽ അച്ഛൻ സമ്മാനിച്ചത്​ ടോൾസ്​റ്റോയിയുടെ പുസ്​തകമാണ്​. അത്​ ഗുണപാഠകഥകളായിരുന്നു. ആ പുസ്​തകം പിന്നീട്​ എന്റെ പേരക്കുട്ടികൾക്ക്​ സമ്മാനിച്ചു​. പഞ്ചതന്ത്രം കഥകൾ നന്നായി പറഞ്ഞുതന്നു. എത്ര തവണ ഞാൻ ആവശ്യപ്പെട്ടാലും മടികൂടാതെ കഥപറഞ്ഞുതരുന്ന അച്ഛൻ ഇന്നോർക്കു​േമ്പാൾ അത്ഭുതമാണ്​.

അസ്​തമിക്കാത്ത വെളിച്ചം

എന്റെ എഴുത്ത്​ ആരംഭിക്കുന്നത്​ ചില വ്യക്​തിത്വത്തോടുള്ള ആരാധനയെ തുടർന്നാണ്. ആദ്യപുസ്​തകം അസ്തമിക്കാത്ത വെളിച്ചമാണ്​. അത്​, ജർമനിയിലെ ഡോ. ആൽബർട്ട് ഷ്വൈറ്റ്സറുടെ ജീവചരിത്രമാണ്​. അദ്ദേഹം വളരെ ചെറുപ്പത്തിൽ തന്നെ മ്യൂസിക്കിൽ കഴിവ്​ നേടി. കോളജ്​ പ്രിൻസിപ്പലായി. ഏറെ പ്രശസ്​തി നേടി. പക്ഷേ, അ​ദ്ദേഹം സ്വയം ചോദിക്കുകയാണ്​. എന്നെക്കൊണ്ട്​ ലോകത്തിന്​ എന്തു നേട്ടം. ആ ചോദ്യമാണ്​ അദ്ദേഹത്തിന്റെ ജീവിത​ത്തെ മാറ്റിമറിക്കുന്നത്​. ഈ ജീവിതം ലോകം അത്ഭുതത്തോടെയാണ്​ നോക്കിക്കണ്ടത്​. അത്​, എന്നെയും സ്വാധീനിച്ചു.

ഇത്തരം ജീവിതങ്ങൾ നമ്മെ തീർച്ചയായും സമൂഹ ജീവിയാക്കും. നമ്മളിൽനിന്നും ഭിന്നമായ അനേകം പേർ ചുറ്റുമുണ്ടെന്ന്​ മനസ്സിലാക്കാൻ കഴിയണം. നമുക്ക്​ ഒറ്റക്ക്​ ജീവിക്കാൻ കഴിയില്ല. എന്നാൽ, പലതും ചെയ്യാൻ പറ്റും. എനിക്ക്​ അറിയാവുന്ന കുട്ടികളിൽ ഷീബ അമീർ നല്ല ഉദാഹരണമാണ്​. ഷീബയുടെ മകൾക്ക്​ കാൻസർ വന്നു. ഷീബയുടെ പിതാവ്​ എന്റെ സുഹൃത്തായിരുന്നു.

രക്താർബുദം ബാധിച്ച് ഷീബയുടെ മകൾ നിലൂഫ മരിച്ചു. അന്ന്​, ഞാനുൾപ്പെടെ ഷീബയോ​ട്​ പറഞ്ഞു. നിലൂഫയുടെ വലിയ ആ​ഗ്രഹമായിരുന്നു വേദനിക്കുന്നവരെ സഹായിക്കണമെന്ന്​. നീയത്​ ചെയ്യണമെന്ന്​. പ്രയാസമനുഭവിക്കുന്നവരുടെ അടുത്ത്​ ഓടിയെത്തണമെന്ന്​. ഷീബ രൂപവത്കരിച്ച സോലസ് ചാരിറ്റീസ് ട്രസ്റ്റ് ഗുരുതര രോഗബാധിതരായ ആയിരക്കണക്കിന്​ കുട്ടികൾക്ക്​ വലിയ ആശ്വാസമാണിന്ന്​​. മകൾക്കൊപ്പമുളള ആശുപത്രി ജീവിതത്തിൽ കണ്ട ദുരിതമനുഭവിക്കുന്നവരുടെ മുഖമാണിന്ന് ഷീബയെ നയിക്കുന്നത്​. ഇത്തരം ജീവിതങ്ങളാണ്​ നമുക്ക്​ വേണ്ടത്​. മറ്റുള്ളവർക്കായി​ കണ്ണീർ ചൊരിയുന്നവരാണ്​ നാടിനെ നയിക്കേണ്ടത്​.

ആശാൻ തന്ന ആശയലോകം

വിവിധ എഴുത്തുകാരുടെ ജീവചരിത്രം എഴുതിയിട്ടുണ്ട്​. ഇവയിൽ, ഏറ്റവും പ്രിയം ആശാൻ തന്നെയാണ്​. ആശാൻ കവിത എന്നെ വല്ലാതെ കീഴടക്കി​. കുട്ടിക്കാലം മുതൽ ജീവിക്കുക എന്നതിന്റെ ശോകാവസ്​ഥ എന്റെ ഉള്ളിൽ ഉണ്ടായിരുന്നു. അതായിരിക്കാം ആശാൻ പ്രിയപ്പെട്ടതായത്​. മറ്റൊന്ന്​, ​ശ്രീനാരായണ ഗുരുവിന്റെ ദർശനമാണ്​. ഗുരു എന്റെ വീട്ടിൽ വന്നിട്ടുണ്ട്​.

ഇരുവരുമാണ്​ എന്റെ ജീവിതദർശനത്തെ രൂപപ്പെടുത്തിയതെന്നു പറയാം. ഏറെ കവിതകളിലൂടെ കടന്നുപോയിട്ടുണ്ട്​. എന്നാൽ, ഛന്ദസ്സില്ലാ​ത്ത കവിതയോട്​ എനിക്ക്​ മമതയില്ല. ഞാൻ ആസ്വദിക്കാത്തത്​ കവിതയല്ലെന്നു പറയാനില്ല. ഞാൻ ശീലിച്ചുവന്ന കാവ്യവഴികളിൽ നിന്ന് വ്യത്യസ്​തമാണ്​ ഇന്നത്തെ കവിത. പുതിയ കവിത വികാര ജനകമല്ല.

പണ്ട്​ ബംഗാൾ ക്ഷാമകാലത്ത്​ ദിനംപ്രതി പട്ടിണികൊണ്ട്​ ആളുകൾ മരിച്ചുകൊണ്ടിരുന്നു. അന്നൊരു പെയിന്റിങ്​ മത്സരം ഉണ്ടായി. ആ മത്സരത്തിൽ​, ഒരാൾ വരച്ചത്​ പട്ടിണികിടന്ന്​ എല്ലും തോലുമായി മരിച്ചുകിടക്കുന്ന അമ്മയുടെ കണ്ണ്​ കാക്ക കൊത്തി കൊണ്ടുപോവുകയും, കുഞ്ഞ്​ അപ്പോഴും അമ്മയുടെ മുല ചപ്പിക്കുടിക്കുന്നതുമാണ്​. വല്ലാത്ത ചിത്രമായിരുന്നു​. അതാണ്​, അക്കിത്തത്തിന്റെ കവിതയായത്​. അക്കിത്തം എഴുതുന്നു...

‘നിരത്തിൽ കാക്ക കൊത്തുന്നു

ചത്ത പെണ്ണിന്റെ കണ്ണുകൾ

മുല ചപ്പി വലിക്കുന്നു

നരവർഗ നവാതിഥി’.

ഈ അർഥത്തിൽ രസജനകമായ അനുഭവം പുതുകവിതയിലില്ല എന്നതാണ്​ എന്റെ പരാതി.

കർണാടക നൽകുന്ന പ്രതീക്ഷ

പുതിയകാല രാഷ്​ട്രീയത്തെ സൂക്ഷ്​മമായി വിലയിരുത്തുന്നുണ്ട് മാഷ്​​. ഏറ്റവും ഒടുവിൽ കർണാടകയിലെ തെരഞ്ഞെടുപ്പ്​ ഫലത്തെ ക്കുറിച്ചിങ്ങനെ പറയുന്നു: കർണാടകയിലെ കോൺഗ്രസിന്റെ വിജയത്തെ ശുഭകരമായ കാര്യമായി കാണുന്നു. മതവും രാഷ്​ട്രീയവും ഭിന്നമായി നിൽക്കണമെന്നാണ്​ എന്റെ നിലപാട്​. മതം വിശ്വസിക്കാനാണ്​ പഠിപ്പിക്കുന്നത്​. പക്ഷേ, രാഷ്​ട്രീയം സദാസമയം വിമർശനത്തിനും വിശകലനത്തിനും​ വിധേയമായിക്കൊണ്ടിരിക്കണം. അല്ലാത്തപക്ഷം നാട്​ പിറകോട്ടുപോകും.

ഫോ​ട്ടോ: അനീഷ്​ തോടന്നൂർ