ഡി.എൻ ഝാ: വിടവാങ്ങിയത്​ ബഹുസ്വര ഇന്ത്യയെ ചരിത്രത്തിൽ വീണ്ടെടുക്കാൻ ജീവിച്ച അതികായൻ

ന്യൂഡൽഹി: രൂക്ഷ വിമർശനവും പരിഹാസവും പലകോണുകളിൽനിന്ന്​ ഒഴുകിയിട്ടും ഇന്ത്യയുടെ ഭൂതവും ഭാവിയും ബഹുസ്വരതയിലൂന്നിയതെന്ന്​ ഉറക്കെപ്പറയുകയും അതി​ന്​ തെളിവുകൾ ലോകത്തിനു മുന്നിൽ നിരന്തരം അവതരിപ്പിക്കുകയും​ ചെയ്​ത മഹാപണ്​ഡിത​െൻറ തീരാ നഷ്​ടമാണ്​ പ്രഫസർ ധ്വിജേന്ദ്ര നാരായൺ ഝാ എന്ന ഡി.എൻ ഝായുടെ വിയോഗം. ഡൽഹി യൂനിവേഴ്​സിറ്റി പ്രഫസറായിരുന്ന അദ്ദേഹം പൗരാണിക ഇന്ത്യയെ കുറിച്ച്​ നടത്തിയ ഗവേഷണങ്ങൾ, രാജ്യത്തെ കാവിയുടുപ്പിക്കാൻ സംഘ്​പരിവാർ തുടരുന്ന ശ്രമങ്ങളെ എക്കാലവും ചെറുത്തുനിൽക്കാൻ ശേഷിയുള്ളവയാണ്​. വർഷങ്ങളായി രോഗം അലട്ടുന്ന അദ്ദേഹം ജനുവരി 10ന്​ കൊൽക്കത്ത ആസ്​ഥാനമായുള്ള സൊസൈറ്റി ഫോർ അണ്ടർസ്​റ്റാൻറിങ്​ കൾച്ചർ ആൻറ്​ ഹിസ്​റ്ററി ഇൻ ഇന്ത്യ (എസ്​.യു.സി.എച്ച്​.ഐ) സംഘടിപ്പിച്ച പരിപാടിയിലാണ്​ അവസാനമായി സംസാരിച്ചിരുന്നത്​.

എഴുതി തയാറാക്കിയ പ്രസംഗം മറ്റുള്ളവരാണ്​ അവതരിപ്പിച്ചതെങ്കിലും വീൽചെയറിൽ ഉടനീളം സദസ്സിലുണ്ടായിരുന്ന അദ്ദേഹം ശ്രോതാക്കളുടെ സംശയങ്ങൾക്ക്​ ആവേശത്തോടെ മറുപടി പറഞ്ഞ്​ കൈയടി നേടി. ശരീരത്തിൽ തളർച്ച പ്രകടമായിരുന്ന അദ്ദേഹത്തി​െൻറ മുഖത്തു പക്ഷേ, സമകാലിക ഇന്ത്യയുടെ യഥാർഥ ചിത്രം പങ്കുവെക്കുന്ന അടുത്തിടെ പുറത്തിറങ്ങിയ'എഗെൻസ്​റ്റ് ദി ഗ്രെയിൻ' എന്ന പുസ്​തകത്തി​െൻറ ആവേശം ജ്വലിച്ചുനിന്നു​. 'ധ്വിജൻ' എന്നും 'ഝാ സാഹിബ്​' എന്നും സഹപ്രവർത്തകർ സ്​നേഹത്തോടെ വിളിച്ച അദ്ദേഹം 20 പേജ്​ ദൈർഘ്യമുള്ള പ്രഭാഷണം പ്രിൻറുചെയ്​ത കോപിയുമായാണ്​ എത്തിയിരുന്നത്​. തുടർന്നും അവശതയോട്​ മല്ലിട്ട്​ വ​ിശ്രമത്തിലായിരുന്ന അദ്ദേഹം ഫെബ്രുവരി നാലിനാണ്​​ വിടവാങ്ങു​ന്നത്​.

എതിർപ്പി​െൻറ സ്വരങ്ങൾക്ക്​ മുന കൂടിയാൽ പോലും ത​െൻറ വാക്കുകൾ പിശുക്കിയില്ലെന്നതായിരുന്നു ഝായുടെ സവിശേഷത. കൽക്കത്ത പ്രസിഡൻഡി കോളജിലെ പഠന കാലത്തു പ്രകടമാക്കിയ ഈ ഗുണം ജീവിതത്തിലുടനീളം നിലപാടായി അദ്ദേഹം കാത്തു. 1967ൽ Revenue System in the Post-Maurya and Gupta Times എന്ന പുസ്​തകത്തോടെയാണ്​ ആധികാരിക ചരിത്ര രചനയുടെ ലോകത്ത്​ ഝാ സാന്നിധ്യമറിയിക്കുന്നത്​. സ്വന്തം ജീവിത ദർശനങ്ങളെ എന്നും നിയന്ത്രിച്ച കമ്യൂണിസ്​റ്റ്​ മനസ്സ്​ ത​െൻറ ഗവേഷണങ്ങളെയും ഗ്രന്ഥങ്ങളെയും സ്വാധീനിച്ചുവെങ്കിലും ചില സമീപനങ്ങളുടെ പേരിൽ കമ്യൂണിസ്​റ്റ്​ ചരിത്രകാരൻമാർ പോലും വിമർശനവുമായി എത്തി.

ഇന്ത്യൻ ചരിത്രത്തിലെ സുവർണ കാലഘട്ടമായി ഗുപ്​ത ഭരണത്തെ കാണുന്നത്​ അദ്ദേഹം വിമർശിച്ചു. ഇതിനെതിരെ ഉയർന്ന എതിർപ്പുകൾ അദ്ദേഹത്തെ അലട്ടിയില്ല. ഇന്ത്യയിലെ ഫ്യൂഡൽ സാമൂഹിക വ്യവസ്​ഥയുടെ വളർച്ചയും വികാസവും സംബന്ധിച്ച പഠനങ്ങൾ ഇന്ത്യൻ ചരിത്രകാരൻമാരിൽ അദ്ദേഹത്തെ​ വേറിട്ട സാന്നിധ്യമാക്കി. ആർ.എസ്​ ശർമക്കൊപ്പമായിരുന്നു അദ്ദേഹത്തി​െൻറ ഈ വിഷയത്തിലെ ഗവേഷണ സപര്യ.

ഗോവധ നിരോധം രാജ്യത്തി​െൻറ രാഷ്​ട്രീയവും സാമൂഹിക ഘടനയും മാറ്റാനുള്ള ആയുധമായി സംഘ്​ പരിവാർ ഉയർത്തിക്കാട്ടുന്ന പുതിയ കാലത്ത്​ 'ദി മിത്ത്​ ഓഫ്​ ഹോളി കൗ' പോലുള്ള ഗ്രന്ഥങ്ങൾ വഴി അവയെയും അദ്ദേഹം ചെറുത്തു. വർണ- ജാതി വ്യവസ്​ഥകളെ ബ്രാഹ്​മണ മേധാവിത്തത്തിന്​ കാലങ്ങളായി ഉപയോഗപ്പെടുത്തുന്നതി​െൻറ ചരിത്ര സാധുതയും അദ്ദേഹം തള്ളി. ഇന്ത്യയുടെ പഴമ ഹിന്ദുത്വ മാത്രമാണെന്നതും അദ്ദേഹം അംഗീകരിച്ചില്ല.

ചരിത്രകാരൻ, ശാസ്​ത്രീയവും മതനിരപേക്ഷവുമായ ചരിത്ര രചനയുടെ വക്​താവ് എന്നീ നിലകളിൽ വലിയ പേരുകളുടെ തമ്പുരാനായപ്പോഴും ഭരണകക്ഷി​കളെ അവഗണിച്ച്​ സ്വന്തം നിലപാടുകൾ അദ്ദേഹം വ്യക്​തമാക്കി.

ഇന്ത്യയെ അടയാളപ്പെടുത്തിയ പൗരാണികതയിലേക്കുള്ള സഞ്ചാരമെന്നതിനൊപ്പം ചരിത്രത്തെ കാവിവത്​കരണത്തിനെതിരായ പോരാട്ടത്തി​െൻറ വേദിയുമാക്കി. വാജ്​പെയിക്കു കീഴിൽ രാജ്യം സംഘ്​പരിവാർ അജണ്ടയിലേക്ക്​ പതിയെ ചുവടുവെക്കു​േമ്പാഴാണ്​ 'The Myth of the Holy Cow' എന്ന ഗ്രന്ഥം പ്രസിദ്ധീകരിക്കപ്പെടുന്നത്​ എന്നത്​ ശ്രദ്ധേയം. ഏറ്റവും പുതിയതായി ഇറങ്ങിയ 'Against the Grain: Notes on Identity, Intolerance and History' എന്ന പുസ്​തകം ആദ്യകാല ഇന്ത്യയിൽ ബ്രാഹ്​മണ മേധാവിത്തം സൃഷ്​ടിച്ച വലിയ വിടവകുളിലേക്ക്​ വിരൽ ചൂണ്ടുന്നതാണ്​. വലിയ സംഭാവനകൾ ചരിത്രത്തിനും ഇന്ത്യയിലെ മതേതര ചേരിക്കും നൽകി മടങ്ങുന്ന അദ്ദേഹത്തി​െൻറ വിയോഗത്തോടെ രാജ്യത്തി​െൻറ യഥാർഥ പൈതൃകം തിരിച്ചുനൽകിയ നിരയിലെ അവസാന കണ്ണികളിലൊരാളാണ്​ മടങ്ങുന്നത്​.