ജ​ന​ഹൃ​ദ​യ​ങ്ങ​ൾ​ക്കു​മേ​ൽ ഹൃ​ദ​യാ​ധി​കാ​രം സ്ഥാ​പി​ച്ച എം.​ടി

എം.​ടി മ​രി​ച്ച​പ്പോ​ൾ പെ​ട്ടെ​ന്ന് ഈ ​ലോ​ക​മാ​കെ ഇ​രു​ട്ടു​പ​ര​ന്ന​തു​പോ​ലൊ​രു തോ​ന്ന​ലാ​യി​രു​ന്നു. ഞാ​ൻ ക​രു​തി​യ​ത് അ​ത് എ​ന്റെ​മാ​ത്രം തോ​ന്ന​ലാ​ണ് എ​ന്ന​താ​യി​രു​ന്നു. എ​ന്നാ​ൽ, കോ​ടാ​നു​കോ​ടി പേ​ർ​ക്ക് അ​ങ്ങ​നെ തോ​ന്നി​യെ​ന്ന് പി​ന്നീ​ട് പ​ല​രോ​ടും സം​സാ​രി​ച്ച​പ്പോ​ൾ എ​നി​ക്കു മ​ന​സ്സി​ലാ​യി.

‘എ​നി​ക്ക് കോ​ഴി​ക്കോ​ട്ടേ​ക്ക് പോ​കാ​ൻ പ​റ്റു​ന്നി​ല്ല, എം.​ടി​യി​ല്ലാ​ത്ത കോ​ഴി​ക്കോ​ട്ടേ​ക്ക് എ​ങ്ങ​നെ പോ​കും!’ എ​ന്നു​പ​റ​ഞ്ഞ് ഒ​രാ​ൾ ക​ര​യു​ക​യാ​ണ്. അ​യാ​ൾ പ​റ​ഞ്ഞു, ‘ഞാ​ൻ ജീ​വി​ക്കു​ന്ന​ത് എം.​ടി ഉ​ള്ള​തു​കൊ​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. എ​നി​ക്ക് എം.​ടി ക​ത്ത​യ​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ട്. ഞാ​ൻ എ​ഴു​ത്തു​കാ​ര​ന​ല്ല, ആ​രു​മ​റി​യി​ല്ല. പ​ക്ഷേ, ജോ​ലി​കി​ട്ടാ​തെ ആ​ത്മ​ഹ​ത്യ​ക്കൊ​രു​ങ്ങി​യി​രു​ന്ന കാ​ല​ത്ത് ത​ന്റെ സ​ങ്ക​ട​ങ്ങ​ളൊ​െ​ക്ക കാ​ണി​ച്ച് വെ​റു​തേ ത​ന്റെ പ്രി​യ​പ്പെ​ട്ട എ​ഴു​ത്തു​കാ​ര​ന് ഒ​രു ക​ത്ത​യ​ച്ചു. അ​തി​ന് എം.​ടി​യു​ടെ മ​റു​പ​ടി വ​ന്നു. ‘അ​വ​സ​ര​ങ്ങ​ൾ എ​പ്പോ​ൾ വ​രു​മെ​ന്ന​റി​യി​ല്ല. വ​രാ​തി​രി​ക്കി​ല്ല. അ​പ്പോ​ഴും കാ​ലം ന​മു​ക്കു ചി​ല​പ്പോ​ൾ ദു​ര​ന്ത​ങ്ങ​ൾ കാ​ത്തു​വെ​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ടാ​വും. അ​ത് മ​ന​സ്സി​ലു​ണ്ടാ​വ​ണം’ ഇ​താ​ണ് ക​ത്തി​ൽ എ​ഴു​തി​യി​രു​ന്ന​ത് അ​യാ​ൾ പ​റ​ഞ്ഞു.

അ​ത്ര പ്ര​ത്യാ​ശ നി​റ​ഞ്ഞ ക​ത്തൊ​ന്നു​മ​ല്ല. അ​യാ​ൾ ആ ​ക​ത്ത് പ​തി​നാ​യി​രം ത​വ​ണ വാ​യി​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ട്. എം.​ടി മ​രി​ച്ച ശേ​ഷ​വും ഇ​പ്പോ​ഴും ആ ​ക​ത്ത് വാ​യി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടേ​യി​രി​ക്കു​ക​യാ​ണ്. അ​യാ​ൾ ചോ​ദി​ച്ചു ‘സാ​റേ, ഞാ​നി​നി എ​ന്താ​ണ് ചെ​യ്യേ​ണ്ട​ത്?’ എ​ന്ന്. ഇ​ങ്ങ​നെ ല​ക്ഷ​ക്ക​ണ​ക്കി​നാ​ളു​ക​ൾ അ​നാ​ഥ​രാ​യി​പ്പോ​വു​ന്ന ഒ​ര​വ​സ്ഥ ഒ​രെ​ഴു​ത്തു​കാ​ര​ൻ മ​രി​ച്ച​പ്പോ​ൾ ലോ​ക​ത്തു​ത​ന്നെ അ​പൂ​ർ​വ​മാ​യി​ട്ടാ​ണ് ഉ​ണ്ടാ​യി​ട്ടു​ള്ള​ത്.

എം.​ടി​യോ​ളം വ​ലി​യ എ​ഴു​ത്തു​കാ​ർ മ​ല​യാ​ള​ത്തി​ലു​ണ്ടാ​യി​ട്ടി​ല്ല എ​ന്ന് പ​റ​യു​ന്ന​തി​ലൊ​ന്നും അ​ർ​ഥ​മി​ല്ല. എ​ന്നാ​ൽ, എം.​ടി​യോ​ളം ‘ജ​ന​ഹൃ​ദ​യ​ങ്ങ​ൾ​ക്കു​മേ​ൽ ഹൃ​ദ​യാ​ധി​കാ​രം സ്ഥാ​പി​ച്ച ഒ​രെ​ഴു​ത്തു​കാ​ര​ൻ’ മ​ല​യാ​ള​ത്തി​ൽ, അ​തി​ന് മു​മ്പും പി​മ്പും ഉ​ണ്ടാ​യി​ട്ടി​ല്ല.

എം.​ടി​യെ വാ​യി​ച്ച ഈ ​കോ​ടി​ക്ക​ണ​ക്കി​ന് മ​നു​ഷ്യ​ർ എം.​ടി​യു​ടെ ക​ഥാ​പാ​ത്ര​ങ്ങ​ൾ ‘ഞ​ങ്ങ​ളാ​ണ്’ എ​ന്ന് വി​ചാ​രി​ച്ചു. സ്വാ​നു​ഭ​വ​ത്തി​ലേ​ക്ക് വാ​യ​ന​ക്കാ​രെ ഉ​യ​ർ​ത്തു​ക എ​ന്ന അ​ത്ഭു​ത​ക​ര​മാ​യ ആ ​ഒ​രു ജോ​ലി മ​റ്റാ​ര് ചെ​യ്ത​തി​നേ​ക്കാ​ളും എം.​ടി ചെ​യ്തി​ട്ടു​ണ്ട്. എ​ന്ത് ഫോ​ർ​മു​ല വെ​ച്ചി​ട്ടാ​ണ് എം.​ടി ഇ​ങ്ങ​നെ ത​ല​മു​റ​ക​ൾ​ക്കു​മേ​ൽ ആ​ധി​പ​ത്യം സ്ഥാ​പി​ച്ച​ത്! നാ​ല് ത​ല​മു​റ​ക​ളെ​ങ്കി​ലും ചു​രു​ങ്ങി​യ​ത് എം.​ടി​യെ വാ​യി​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ടാ​വും. ജീ​വി​ത​ത്തി​ൽ ഒ​രി​ട​വും കി​ട്ടാ​തെ പ​ല കാ​ര​ണ​ങ്ങ​ളാ​ൽ പീ​ഡി​പ്പി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട മ​നു​ഷ്യ​ന്റെ സ​ത്ത​യോ​ടാ​ണ് എം.​ടി നി​ര​ന്ത​രം സം​സാ​രി​ച്ച​ത്.

പ​റ​ഞ്ഞ​റി​യി​ക്കാ​ൻ​പോ​ലും പ​റ്റാ​ത്ത വ്യ​ക്തി​ബ​ന്ധം എം.​ടി​യു​മാ​യി ഉ​ള്ള​യാ​ളാ​ണ് ഞാ​ൻ. ഈ ​കാ​ല​ത്തി​നി​ട​ക്ക് എ​​ത്ര​യോ പേ​ർ ന​മ്മെ വി​ട്ടു​പോ​യി. എ​ന്നാ​ൽ, എം.​ടി​യു​ടെ വി​യോ​ഗ​മു​ണ്ടാ​ക്കി​യ വി​ട​വ്, അ​ത് നി​ക​ത്താ​നാ​വാ​ത്ത​താ​ണ്. എം.​ടി എ​ഴു​തി​യ​ത് അ​ങ്ങേ​യ​റ്റം ആ​ത്മാ​ർ​ഥ​മാ​യി​ട്ടാ​ണ്. വി​കാ​ര​ങ്ങ​ളോ​ട് സ​ത്യ​സ​ന്ധ​ത പു​ല​ർ​ത്തി​യി​ട്ടാ​ണ്. അ​ത്യ​ന്തം പാ​രാ​യ​ണ​ക്ഷ​മ​മ​ല്ലാ​ത്ത ഒ​രു വാ​ക്യ​വും എം.​ടി സാ​ഹി​ത്യ​ത്തി​ലി​ല്ല. ഏ​തൊ​രാ​ൾ​ക്കും പാ​രാ​യ​ണ​ക്ഷ​മ​മാ​യ ഭാ​ഷ​യി​ലാ​യി​രു​ന്നു എം.​ടി​യു​ടെ എ​ഴു​ത്ത്. എം.​ടി​യെ വാ​യി​ക്കു​ന്ന​തി​ൽ സൂ​ക്ഷ്മ​ത വേ​ണം. ഒ​രി​ക്ക​ൽ വാ​യി​ക്കു​മ്പോ​ൾ കി​ട്ടു​ന്ന അ​ർ​ഥ​മ​ല്ല പി​​ന്നീ​ട് കി​ട്ടു​ക. ‘വ​രും, വ​രാ​തി​രി​ക്കി​ല്ല’ എ​ന്ന എം.​ടി ന​ൽ​കു​ന്ന പ്ര​ത്യാ​ശ ഒ​രു വെ​റും പ്ര​ത്യാ​ശ​യ​ല്ല.

ഞാ​ൻ നാ​ലാം ക്ലാ​സി​ൽ പ​ഠി​ക്കു​ന്ന കാ​ല​ത്ത്, അ​ന്ന് ഹെ​ഡ്മാ​സ്റ്റ​റാ​യി​രു​ന്ന എം.​ടി. കു​ട്ടി​കൃ​ഷ്ണ​ൻ മേ​നോ​ൻ മാ​ഷ്, അ​ദ്ദേ​ഹം എം.​ടി​യു​ടെ വ​ലി​യൊ​രു ആ​രാ​ധ​ക​നാ​ണ്. കു​ട്ടി​കൃ​ഷ്ണ​ൻ മേ​നോ​ൻ മാ​ഷ് ക്ലാ​സി​ൽ എം.​ടി ആ​​രാ​ധ​ന​യോ​ടെ പ​റ​യു​ന്ന സ​ന്ദ​ർ​ഭ​ങ്ങ​ളു​ണ്ട് ‘അ​ട്ടേ​ക്കു​ന്നി​ന്റെ മു​ക​ളി​ൽ​നി​ന്നു നോ​ക്കി​യാ​ൽ ന​രി​മാ​ള​ൻ​കു​ന്ന് കാ​ണാം, ന​രി​മാ​ള​ൻ​കു​ന്നി​ന്റെ അ​പ്പു​റ​ത്താ​ണ് എം.​ടി​യു​ടെ കൂ​ട​ല്ലൂ​ർ’ എ​ന്നൊ​ക്കെ. ഒ​രി​ക്ക​ൽ ‘ര​ക്തം​പു​ര​ണ്ട മ​ൺ​ത​രി​ക​ൾ’ എ​ന്ന ക​ഥാ​പു​സ്ത​കം അ​ദ്ദേ​ഹ​മെ​നി​ക്ക് ത​ന്നു. ‘ലീ​ലാ​കൃ​ഷ്ണ​ൻ ഇ​ത് വാ​യി​ച്ചോ. ഇ​ത് എം.​ടി​യു​ടെ ക​ഥ​യാ​ണ്’ എ​ന്നു​പ​റ​ഞ്ഞു. ആ​ദ്യ​മാ​യി ഞാ​ൻ വാ​യി​ച്ച ക​ഥാ​പു​സ്ത​കം അ​താ​യി​രു​ന്നു.

എം.​ടി​യെ എ​ന്നും ആ​രാ​ധ​നാ​പൂ​ർ​വം ക​ണ്ട് കൂ​ടെ ന​ട​ക്കാ​ൻ ഇ​ഷ്ട​പ്പെ​ട്ടി​രു​ന്ന ആ​ളാ​ണ് ഞാ​ൻ. എ​നി​ക്ക് പൂ​ർ​ണ​മാ​യും എം.​ടി​യെ മ​ന​സ്സി​ലാ​ക്കാ​ൻ ക​ഴി​ഞ്ഞി​ട്ടു​ണ്ട് എ​ന്നൊ​ന്നും ക​രു​തു​ന്നി​ല്ല, അ​തി​ന് ക​ഴി​യു​മെ​ന്ന് ക​രു​തു​ന്നു​മി​ല്ല. എ​നി​ക്കെ​ന്ന​ല്ല, ആ​ർ​ക്കു​മ​തി​ന് ക​ഴി​ഞ്ഞു​കാ​ണി​ല്ല. എം.​ടി അ​ട​ച്ച വാ​തി​ലി​ലൊ​ന്നും തു​റ​ക്കാ​ൻ ദൈ​വം വി​ചാ​രി​ച്ചാ​ലും സാ​ധി​ക്കി​ല്ല. എം.​ടി തു​റ​ന്ന വാ​തി​ലി​ലൂ​ടെ ഒ​രാ​യു​സ്സു​കൊ​ണ്ട് പൂ​ർ​ണ​മാ​യും ഒ​രു അ​നു​വാ​ച​ക​നും യാ​ത്ര​ചെ​യ്ത് എ​ത്താ​നും സാ​ധി​ക്കി​ല്ല. ഇ​ങ്ങ​നെ അ​പൂ​ർ​വം എ​ഴു​ത്തു​കാ​രേ ലോ​ക​ത്തു​ണ്ടാ​യി​ട്ടു​ള്ളൂ.

സ​ത്യം പ​റ​ഞ്ഞാ​ൽ മ​ല​യാ​ള​ത്തി​ലെ നി​രൂ​പ​ക​ന്മാ​ർ എം.​ടി​യെ​ക്കു​റി​ച്ച് കൃ​ത്യ​മാ​യി പ​ഠി​ച്ചി​ട്ടി​ല്ല. എം.​ടി​യെ നി​രൂ​പ​ക​ന്മാ​രാ​രും കൃ​ത്യ​മാ​യി വാ​യി​ച്ചി​ല്ല എ​ന്ന​തി​ൽ എ​നി​ക്കും ദുഃ​ഖ​മു​ണ്ട്. ഞാ​ൻ അ​ത്ര വ​ലി​യ നി​രൂ​പ​ക​നൊ​ന്നു​മ​ല്ല. പ​ക്ഷേ, ഞാ​ൻ സൂ​ക്ഷ്മ​മാ​യി വാ​യി​ക്കു​മ്പോ​ഴൊ​ക്കെ എം.​ടി​യു​ടെ ഓ​രോ ക​ഥ​യും അ​സാ​ധാ​ര​ണ​ങ്ങ​ളാ​യ ലോ​ക​ങ്ങ​ളെ കാ​ണി​ച്ചു​ത​രു​ന്നു​ണ്ട്. ‘അ​സു​ര​വി​ത്ത്’ ആ​ണ് എം.​ടി​യു​ടെ ഏ​റ്റ​വും മി​ക​ച്ച നോ​വ​ൽ എ​ന്നാ​ണ് എ​ന്റെ വി​ചാ​രം, ര​ണ്ടാ​മൂ​ഴ​മ​ല്ല. ‘അ​സു​ര​വി​ത്തി’​ൽ ഈ ​കാ​ലം അ​മ്പ​തു​കൊ​ല്ലം മു​മ്പ് അ​ദ്ദേ​ഹം ദീ​ർ​ഘ​വീ​ക്ഷ​ണം ചെ​യ്തി​ട്ടു​ണ്ട്.

എം.​ടി​യൊ​രി​ക്ക​ൽ പ്ര​സം​ഗി​ച്ചു, ‘ത​ള​രു​മ്പോ​ൾ സ്വ​ന്തം മ​ണ്ണി​​നെ കെ​ട്ടി​പ്പു​ണ​ർ​ന്നു കി​ട​ക്കു​ന്ന ട്രോ​ജ​ൻ പ​ട​യാ​ളി​യെ​പ്പോ​ലെ ഞാ​ൻ കൂ​ട​ല്ലൂ​രി​ലേ​ക്ക് വീ​ണ്ടും വീ​ണ്ടും വ​രും. കൂ​ട​ല്ലൂ​ർ ഒ​രു ഒ​ഴി​യാ​ബാ​ധ​യാ​ണോ എ​ന്ന് പ​ല​രും ചോ​ദി​ക്കാ​റു​ണ്ട്. ആ​വാം. ഞാ​ൻ പ​ല​യി​ട​ത്തും പോ​യി​ട്ടു​ണ്ട്, സ​ഞ്ച​രി​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ട്, പ​ല​തും എ​ഴു​താ​ൻ ശ്ര​മി​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ട്. പ​ക്ഷേ, ഞാ​ൻ ഇ​വി​ടേ​ക്കു​ത​ന്നെ തി​രി​ച്ചു​വ​രു​ന്നു. അ​റി​യാ​ത്ത അ​ത്ഭു​ത​ങ്ങ​ളെ ഗ​ർ​ഭ​ത്തി​ൽ വ​ഹി​ക്കു​ന്ന മ​ഹാ​സ​മു​ദ്ര​ങ്ങ​ളെ​ക്കാ​ൾ, അ​റി​യു​ന്ന എ​ന്റെ നി​ളാ ന​ദി​യാ​ണെ​നി​ക്കി​ഷ്ടം.’ അ​ത്ര പ​രി​മി​ത​മാ​യി നി​ൽ​ക്കു​മ്പോ​ൾ ഈ ​കൂ​ട​ല്ലൂ​രി​നെ ലോ​ക​സാ​ഹി​ത്യ​ത്തി​ൽ അ​ട​യാ​ള​​പ്പെ​ടു​ത്തി​യ​യാ​ളാ​ണ് എം.​ടി.

കേ​ര​ള​ത്തി​ലെ ഏ​റ്റ​വും മി​ക​ച്ച വാ​യ​ന​ക്കാ​ര​നാ​യി​രു​ന്നു എം.​ടി. അ​ദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ​യ​ത്ര വി​ദേ​ശ കൃ​തി​ക​ൾ വാ​യി​ച്ച മ​റ്റൊ​രാ​ൾ മ​ല​യാ​ള​ത്തി​ലു​ണ്ടാ​വി​ല്ല. ഒ​രു​ദി​വ​സം എം.​ടി എ​ന്നോ​ടു പ​റ​ഞ്ഞ ഒ​രു സ​ങ്ക​ടം, ‘ഒ​രു ദി​വ​സം 20 പേ​ജി​ൽ കൂ​ടു​ത​ൽ വാ​യി​ക്കാ​ൻ പ​റ്റു​ന്നി​ല്ല’ എ​ന്നാ​യി​രു​ന്നു. 91ാം വ​യ​സ്സി​ലാ​ണ​ത്. അ​ത്ര​മേ​ൽ വാ​യി​ച്ച​യാ​ളാ​ണ്. ഏ​റ്റ​വും പു​തി​യൊ​രു കൃ​തി​യി​റ​ങ്ങി​യാ​ൽ അ​തെ​ത്തി​ച്ച് വാ​യി​ക്കു​ന്ന​യാ​ളാ​യി​രു​ന്നു എം.​ടി.

ദുഃ​ഖി​ത​ന്റെ, അ​നാ​ഥ​ന്റെ, വേ​ദ​ന നി​റ​ഞ്ഞ ലോ​ക​ത്തി​ൽ​നി​ന്ന് അ​മ്മ പോ​യ​പ്പോ​ൾ ഉ​ണ്ടാ​യ ശൂ​ന്യ​ത​യി​ൽ എം.​ടി അ​മ്മ​യാ​യി ത​ന്റെ ഗ്രാ​മ​ത്തെ ക​ണ്ടു. അ​മ്മ മ​ദി​രാ​ശി​യി​ലേ​ക്ക് ചി​കി​ത്സ​ക്കു പോ​കു​മ്പോ​ൾ വി​ക്ടോ​റി​യ കോ​ള​ജി​ൽ പ​ഠി​ക്കു​ക​യാ​ണ് എം.​ടി. ജ്യേ​ഷ്ഠ​നാ​ണ് കൊ​ണ്ടു​പോ​കു​ന്ന​ത്. പാ​ല​ക്കാ​ട് ജ​ങ്ഷ​നി​ൽ അ​മ്മ​യെ​ക്കാ​ണാ​ൻ നി​ന്നു. ‘അ​ക​ത്തേ​ക്ക് ക​യ​റി​യി​രി​ക്ക​ണ്ട വ​ണ്ടി പോ​കും’ എ​ന്ന് അ​മ്മ പ​റ​ഞ്ഞു. കു​റ​ച്ചു​ക​ഴി​ഞ്ഞ് ‘വാ​സു പൊ​യ്ക്കൊ, വ​ണ്ടി​യി​പ്പോ​ൾ പോ​കും’ എ​ന്ന് അ​മ്മ പ​റ​ഞ്ഞു. പോ​കാ​ൻ തു​ട​ങ്ങു​മ്പോ​ൾ അ​മ്മ കോ​ന്ത​ല​ക്ക​ൽ തി​രു​കി​വെ​ച്ചി​രു​ന്ന ര​ണ്ട് ഒ​റ്റ​രൂ​പാ നാ​ണ​യ​ങ്ങ​ൾ കൈ​യി​ൽ വെ​ച്ചു​കൊ​ടു​ത്തു. ‘എ​ന്തി​നാ അ​​മ്മേ ഇ​ത്’ എം.​ടി ചോ​ദി​ച്ചു. ‘ആ​വ​ശ്യം വ​രും, കൈ​യി​ൽ ഇ​രു​ന്നോ​ട്ടേ’, അ​മ്മ പ​റ​ഞ്ഞു.

അ​ങ്ങ​നെ തെ​ക്കോ​ട്ട് പോ​യ വ​ണ്ടി​യി​ൽ​നി​ന്ന് എ​ന്ന​ന്നേ​ക്കു​മാ​യി കൈ​വീ​ശി യാ​ത്ര​പ​റ​ഞ്ഞ അ​മ്മ​യെ ത​ന്റെ ഗ്രാ​മ​മാ​യും മ​നു​ഷ്യ​രു​ടെ മ​ന​സ്സാ​യും സ​ങ്ക​ൽ​പി​ച്ചാ​ണ് എം.​ടി എ​ഴു​തി​യ​ത്. അ​ങ്ങ​നെ ഒ​ര​നാ​ഥ​നാ​യ കു​ട്ടി എം.​ടി​യി​ലു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു എ​ന്ന് എം.​ടി​യു​മാ​യി പ​ങ്കി​ട്ട കു​റെ ഏ​കാ​ന്ത നി​മി​ഷ​ങ്ങ​ളി​ൽ എ​നി​ക്ക് നേ​രി​ട്ട​റി​യാ​ൻ സാ​ധി​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ട്. ആ ​മ​നു​ഷ്യ​ൻ പോ​​യ​പ്പോ​ൾ ഞാ​ൻ അ​നാ​ഥ​നാ​യി എ​ന്നെ​നി​ക്ക് തോ​ന്നു​ന്നു.

.

Tags:    
News Summary - M.T. Vasudevan Nair

വായനക്കാരുടെ അഭിപ്രായങ്ങള്‍ അവരുടേത്​ മാത്രമാണ്​, മാധ്യമത്തി​േൻറതല്ല. പ്രതികരണങ്ങളിൽ വിദ്വേഷവും വെറുപ്പും കലരാതെ സൂക്ഷിക്കുക. സ്​പർധ വളർത്തുന്നതോ അധിക്ഷേപമാകുന്നതോ അശ്ലീലം കലർന്നതോ ആയ പ്രതികരണങ്ങൾ സൈബർ നിയമപ്രകാരം ശിക്ഷാർഹമാണ്​. അത്തരം പ്രതികരണങ്ങൾ നിയമനടപടി നേരിടേണ്ടി വരും.