മ​നു​സ്മൃ​തി ക​ത്തി​ക്ക​ൽ

വൈ​ക്ക​ത്ത് 1989 സെ​പ്റ്റം​ബ​ർ ഒ​ന്നി​ന് മ​നു​സ്മൃ​തി ക​ത്തി​ച്ച​തി​നെ​ക്കു​റി​ച്ച് എ​ഴു​തു​ന്നു. ആ ​സം​ഭ​വം ഉ​ണ്ടാ​ക്കി​യ അ​നു​ര​ണ​ന​ങ്ങ​െ​ള​ക്കു​റി​ച്ചും വി​ശ​ദ​മാ​യി രേ​ഖ​പ്പെ​ടു​ത്തു​ന്നു.

അ​ധഃ​സ്ഥി​ത ന​വോ​ത്ഥാ​ന മു​ന്ന​ണി​യു​ടെ ജാ​ഥ കോ​ഴി​ക്കോ​ട് എ​ത്തു​മ്പോ​ൾ യോ​ഗം നി​രീ​ക്ഷി​ച്ച ചി​ല മു​സ്‍ലിം യു​വാ​ക്ക​ൾ സാ​മ്പ​ത്തി​ക വാ​ഗ്ദാ​ന​ങ്ങ​ളു​മാ​യി മു​ന്നോ​ട്ടു​വ​ന്നു. ചി​ല ദേ​ശാ​ന്ത​ര ബ​ന്ധ​ങ്ങ​ൾ അ​വ​ർ​ക്കു​ള്ള​താ​യി സം​സാ​ര​ത്തി​ൽ​നി​ന്ന് തോ​ന്നി​യി​രു​ന്നു. ബ്രാ​ഹ്മ​ണി​സ്റ്റ് ആ​ശ​യ​ലോ​കം വെ​ല്ലു​വി​ളി​ക്ക​പ്പെ​ടു​ന്ന​താ​യി​രു​ന്നു അ​വ​രെ സ​ന്തോ​ഷി​പ്പി​ച്ച​ത്. ഒ​പ്പം ബാ​ബ​രി മ​സ്ജി​ദ് പ്ര​ശ്ന​ത്തി​ൽ ഞ​ങ്ങ​ൾ പു​ല​ർ​ത്തി​യ മു​സ്‍ലിം​പ​ക്ഷ സ​മീ​പ​ന​വും. എ​ന്നാ​ൽ, ഇ​സ്‍ലാ​മി​സ്റ്റ് ആ​ശ​യ​ലോ​ക​ത്തോ​ടും ഞ​ങ്ങ​ൾ​ക്ക് വ്യ​ത്യ​സ്ത​മാ​യൊ​രു സ​മീ​പ​ന​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നി​ല്ല. മ​നു​ഷ്യ​ന് നി​ശ്വാ​സ​മാ​യി​ത്തീ​രു​ന്നു​വെ​ന്ന​തി​ന​പ്പു​റം മ​ത​ത്തെ ഞ​ങ്ങ​ൾ മാ​നി​ച്ചി​രു​ന്നി​ല്ല. അ​വ​രു​ടെ സ​ഹാ​യ​വാ​ഗ്ദാ​നം സ്നേ​ഹ​പൂ​ർ​വം നി​ര​സി​ച്ചു.

ജാ​ഥ മ​ല​പ്പു​റം ജി​ല്ല​യി​ലെ​ത്തു​മ്പോ​ൾ പെ​രി​ന്ത​ൽ​മ​ണ്ണ ബാ​വ​ക്ക​യെ​ന്ന സ. ​അമീർ അലി​യു​ടെ വീ​ട്ടി​ൽ സം​സ്ഥാ​ന ക​മ്മി​റ്റി കൂ​ടു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു. ആ ​രാ​ത്രി ക​മ്മി​റ്റി​യി​ലെ​ത്തി​യ എ​നി​ക്ക് ജാ​ഥ​യെ​ക്കു​റി​ച്ചു​ള്ള ആ​വേ​ശ​ക​ര​മാ​യ അ​ഭി​പ്രാ​യ​മാ​ണ് കേ​ൾ​ക്കാ​ൻ ക​ഴി​ഞ്ഞ​ത്. മു​ൻ​കൂ​ട്ടി തീ​രു​മാ​നി​ക്ക​പ്പെ​ടാ​തി​രു​ന്നി​ട്ടും അ​പ്ര​തീ​ക്ഷി​ത​മാ​യ ആ​ൾ​ക്കൂ​ട്ട​ങ്ങ​ൾ പ​ല​യി​ട​ത്തും ദൃ​ശ്യ​മാ​യി. സു​ൽ​ത്താ​ൻ ബ​ത്തേ​രി​യും മ​ല​പ്പു​റ​വു​മെ​ല്ലാം അ​വി​സ്മ​ര​ണീ​യ​മാ​യി. വ​യ​നാ​ട​ൻ ചു​ര​മി​റ​ങ്ങി താ​മ​ര​ശ്ശേ​രി​യി​ലെ​ത്തി​യ ജാ​ഥ തി​രു​വ​ന​ന്ത​പു​രം കാ​ണി​ല്ലെ​ന്ന് ഏ​തോ സം​ഘ്പ​രി​വാ​ർ പ്ര​വ​ർ​ത്ത​ക​ർ മു​ന്ന​റി​യി​പ്പ് ന​ൽ​കി. കൈ​യൂ​ക്കി​ന്റെ ഭാ​ഷ​യെ വെ​ല്ലു​വി​ളി​ച്ചു. ‘ഒ​ന്ന​ടി​ച്ചാ​ൽ ര​ണ്ട​ടി​ക്കു​മെ​ന്ന’ അ​യ്യ​ൻ​കാ​ളി​യു​ടെ മോ​ച​ന സ​ങ്ക​ൽ​പം ആ​വ​ർ​ത്തി​ച്ചു.

അ​ധഃ​സ്ഥി​ത​രു​ടെ​യും സ്ത്രീ​ക​ളു​ടെ​യും അ​വ​സ്ഥ കേ​ട്ട് ച​ഞ്ച​ല​പ്പെ​ടു​ന്ന മ​നു​ഷ്യാ​വ​സ്ഥ ഒ​രു​ഭാ​ഗ​ത്ത്, മ​നു​സ്മൃ​തി​പോ​ലെ ത​ങ്ങ​ൾ ഹൃ​ദ​യ​ത്തി​ൽ സൂ​ക്ഷി​ക്കു​ന്നൊ​രു മൂ​ല്യ​സ​ങ്ക​ൽ​പം ചു​ട്ടെ​രി​ക്കാ​ൻ പോ​കു​ന്നു​വെ​ന്നു കേ​ൾ​ക്കു​മ്പോ​ൾ കോ​പാ​കു​ല​രും വി​റ​ളി​പി​ടി​ച്ച​വ​രു​മാ​യി​ത്തീ​രു​ന്ന​വ​ർ മ​റു​ഭാ​ഗ​ത്ത്. ഞാ​നോ പി​ടി​വി​ട്ട​വ​നെ​പ്പോ​ലെ എ​ന്റെ സ​മൂ​ഹ​ത്തി​ന്റെ ദുഃ​ഖ​മാ​കെ രോ​ഷാ​കു​ല​മാ​യി എ​ന്നെ കേ​ൾ​ക്കു​ന്ന​വ​രോ​ട് വി​ളി​ച്ചു​പ​റ​ഞ്ഞു. ഈ ​ദുഃ​ഖം പ​ങ്കി​ടു​വാ​ൻ യ​ഥാ​ർ​ഥ മ​നു​ഷ്യ​നെ തി​ര​യു​ന്ന​തു​പോ​ലെ.

ഇ.​എം.​എ​സ് മാ​ർ​ക്സി​സ്റ്റു​ക​ൾ​ക്കി​ട​യി​ൽ ചോ​ദ്യം​ചെ​യ്യ​പ്പെ​ടാ​ൻ പാ​ടി​ല്ലാ​ത്ത വി​ഗ്ര​ഹ​മാ​യി​രു​ന്നു അ​ക്കാ​ല​ത്ത്. വി​മ​ർ​ശ​നം സ​ഹി​ക്കാ​നു​ള്ള ശ​ക്തി ചോ​ർ​ത്തി​ക്ക​ള​ഞ്ഞു​കൊ​ണ്ട് നേ​തൃ​ത്വം അ​ണി​ക​ളെ ശ​ക്ത​മാ​യ മ​ത​വ​ത്ക​ര​ണ​ത്തി​ന് വി​ധേ​യ​മാ​ക്കി​യി​രു​ന്നു. ശാ​രീ​രി​ക ആ​ക്ര​മ​ണ​ത്തി​ലേ​ക്ക് ക​ട​ന്നി​ല്ലെ​ങ്കി​ൽ​പോ​ലും പ​ല​യി​ട​ത്തും അ​വ​രു​ടെ ആേ​ക്രാ​ശ​ങ്ങ​ൾ കേ​ൾ​ക്കാ​മാ​യി​രു​ന്നു. അ​ധഃ​സ്ഥി​ത സ്ത്രീ​ക​ളു​ടെ മു​ല​െ​ഞ​ട്ടു​ക​ൾ ക​ടി​ച്ചു​പ​റി​ക്കാ​മെ​ന്ന് പ്ര​തി​ജ്ഞ​യെ​ടു​ത്ത സ​വ​ർ​ണ ലോ​ക​ത്തെ പു​ച്ഛി​ച്ച് അ​മ്മ​യു​ടെ കൈ​യി​ൽ​നി​ന്ന് മു​ല​കു​ടി​മാ​റാ​ത്ത എ​ന്റെ മ​ക​ളെ (ബു​ദ്ധ) വാ​ങ്ങി മ​ടി​യി​ലി​രു​ത്തി യാ​ത്ര തു​ട​ർ​ന്നു. സ​ഹോ​ദ​ര​ൻ അ​യ്യ​പ്പ​ന്റെ നാ​ട്ടി​ൽ മു​ത്തു​കു​ന്നം ക്ഷേ​ത്ര​ത്തി​ന്റെ പ​രി​സ​ര​ത്തു​വെ​ച്ച് അ​സ​ഹി​ഷ്ണു​ത പു​ര​ണ്ട ആ​രോ വാ​ഹ​നം ത​ട​ഞ്ഞുനി​ർ​ത്തി. അ​യ്യ​പ്പ​ൻ ക​ത്തി​ച്ചി​ട്ടും എ​രി​ഞ്ഞ​ട​ങ്ങാ​ത്ത ജാ​തി ഭൂ​ത​ങ്ങ​ളു​ടെ അ​ങ്ക​ക്ക​ലി.

അ​ദ്വൈ​ത വേ​ദാ​ന്തി​യു​ടെ നാ​ടാ​യ കാ​ല​ടി​യി​ൽ പ്ര​സം​ഗി​ച്ചു​നി​ന്ന എ​ന്റെ മു​ന്നി​ലെ ടാ​ർ റോ​ഡി​ൽ ആ​ഞ്ഞ​ടി​ച്ച് ചോ​ര​യൊ​ലി​ക്കു​ന്ന കൈ​യു​മാ​യി ഒ​രാ​ളെ ചെ​മ​പ്പ​ണി​ഞ്ഞ ചു​മ​ട്ടു​തൊ​ഴി​ലാ​ളി​ക​ൾ പി​ടി​ച്ചു​മാ​റ്റി. പെ​രു​മ്പാ​വൂ​രി​ൽ വെ​ച്ച് ക​ല​ക്ഷ​ന് പോ​യ സം​ഘം തി​രി​ച്ചു​വ​ന്ന​പ്പോ​ൾ സ​ണ്ണി കാ​വി​ൽ പ​റ​ഞ്ഞു, ‘‘അ​ധഃ​സ്ഥി​ത​ന് നാ​ല​ണ’’ മ​തി​യെ​ന്ന് പ​രി​ഹ​സി​ച്ച് 25 പൈ​സ സം​ഭാ​വ​ന ന​ൽ​കി​യ​ത് അ​യാ​ളു​ടെ മേ​ശ​പ്പു​റ​ത്തേ​ക്ക് വ​ലി​ച്ചെ​റി​ഞ്ഞി​ട്ടാ​ണ് പോ​യ​തെ​ന്ന്. അ​ര​യ​ൻ​കാ​വി​ൽ ചി​ല കോ​ൺ​ഗ്ര​സു​കാ​ർ അ​സ​ഹി​ഷ്ണു​ത മൂ​ത്ത് രം​ഗ​ത്തു​വ​ന്നു. ഞ​ങ്ങ​ൾ ജാ​തി പ്ര​ച​രി​പ്പി​ക്കു​ക​യാ​ണെ​ന്നാ​ണ് ഇ​വ​രു​ടെ ആ​ക്ഷേ​പം. ഇ​തു​ത​ന്നെ​യാ​യി​രു​ന്നു ക​മ്യൂ​ണി​സ്റ്റു​ക​ളു​ടെ​യും നി​ല​പാ​ട്. പ​റ​േ​ക്കാ​ട് എ.​എ​ൻ.​എം പോ​സ്റ്റ​റു​ക​ളും ബോ​ർ​ഡും ചു​ട്ടെ​രി​ച്ചു. തി​രു​വ​ന​ന്ത​പു​ര​ത്ത് ജാ​ഥ അ​വ​സാ​നി​ക്കു​മ്പോ​ൾ നി​ര​വ​ധി യോ​ഗ​ങ്ങ​ൾ ന​ട​ക്കു​ക​യും മ​നു​സ്മൃ​തി ചു​ട്ടെ​രി​ക്കു​ന്ന​തി​ന്റെ രാ​ഷ്ട്രീ​യം വി​ശ​ദീ​ക​രി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടു​ള്ള ഒ​രു ല​ഘു​ലേ​ഖ​യും ആ​യി​ര​ക്ക​ണ​ക്കി​ന് നോ​ട്ടീ​സു​ക​ളും ജ​ന​ങ്ങ​ളു​ടെ കൈ​ക​ളി​ൽ എ​ത്തു​ക​യും​ചെ​യ്തി​രു​ന്നു. ദുഃ​ഖ​ക​ര​മാ​യൊ​രു കാ​ര്യം കേ​ര​ള​ത്തി​ലെ ഫോ​ർ​ത്ത് എ​സ്റ്റേ​റ്റ് ഈ​യൊ​രു കാ​ര്യം അ​റി​ഞ്ഞി​ല്ല എ​ന്ന ഭാ​ഗം ന​ടി​ച്ച​താ​ണ്. ഭ​ര​ണ​കൂ​ട​ത്തി​ന്റെ അ​തേ നി​റം ത​ന്നെ​യു​ള്ളൊ​രു സ്ഥാ​പ​ന​മാ​യി​രു​ന്നു ഫോ​ർ​​ത്ത് എ​സ്റ്റേ​റ്റ്.

അ​ധഃ​സ്ഥി​ത​രു​ടെ ദുഃ​ഖം തി​രി​ച്ച​റി​ഞ്ഞ ഒ​രൊ​റ്റ​യാ​ൾ​പോ​ലും ഇ​ല്ലാ​ത്തൊ​രു സ്ഥാ​പ​നം. ജാ​ഥ അ​വ​സാ​നി​ക്കു​മ്പോ​ൾ വാ​ഹ​ന​ത്തി​ന്റെ വാ​ട​ക​യി​ന​ത്തി​ൽ 5000 രൂ​പ ക​ട​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. അ​ത് ക​ണ്ണൂ​ർ സ​ഖാ​ക്ക​ളാ​യ ജോ​ർ​ജും സു​നി​ലു​മെ​ല്ലാ​മാ​ണ് ത​ന്ന​ത്. മ​നു​സ്മൃ​തി ചു​ട്ടെ​രി​ക്കു​ന്ന​തി​ന്റെ ഏ​താ​നും ദി​വ​സം മു​മ്പ് വൈ​ക്കം താ​ലൂ​ക്കി​ൽ മു​ന്ന​ണി ജി​ല്ല ക​മ്മി​റ്റി​യു​ടെ ആ​ഭി​മു​ഖ്യ​ത്തി​ൽ ന​ട​ന്ന കാ​ൽ​ന​ട​പ്ര​ചാ​ര​ണ ജാ​ഥ​യെ ചെ​മ്പ് പ​ഞ്ചാ​യ​ത്തി​ലെ ടോ​ളി​ൽ വെ​ച്ച് സി.​പി.​എ​മ്മു​കാ​ർ ആ​ക്ര​മി​ച്ചു. കാ​ണ​ക്കാ​രി സി​ബി ന​ട​ത്തി​യ പ്ര​സം​ഗ​ത്തി​ലെ ഇ.​എം.​എ​സ് പ​രാ​മ​ർ​ശ​മാ​യി​രു​ന്നു ആ​ക്ര​മ​ണ​ത്തി​ലേ​ക്ക് ന​യി​ച്ച​ത്. എ.​എ​ൻ.​എം പ്ര​വ​ർ​ത്ത​ക​രാ​യ ഏ​താ​നും പേ​രെ ഇ.​എം.​എ​സ് ഭ​ക്ത​രാ​യൊ​രു വ​ലി​യ കൂ​ട്ടം മൃ​ഗീ​യ​മാ​യി ആ​ക്ര​മി​ച്ചു. ‘‘ത​ങ്ങ​ളും പു​ല​യ​രാ​ടാ’’ എ​ന്നാ​ക്രോ​ശി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു ആ​ക്ര​മ​ണം. ഉ​ല്ല​ല​യി​ലാ​യി​രു​ന്നു അ​ന്ന​ത്തെ സ​മാ​പ​ന യോ​ഗം. സ​മാ​പ​ന സ​മ്മേ​ള​ന​ത്തി​നെ​ത്തി​യ ഞാ​ൻ ര​ക്ത​ക്ക​റ പു​ര​ണ്ട വ​സ്ത്രങ്ങ​ള​ണി​ഞ്ഞ സ​ഹ​പ്ര​വ​ർ​ത്ത​ക​രെ​യാ​ണ് ക​ണ്ട​ത്.

ഉ​ല്ല​ല​യും ക​മ്യൂ​ണി​സ്റ്റു​ക​ളു​ടെ ഒ​രു കോ​ട്ട​യാ​യി​രു​ന്നു. എ​ന്നി​ട്ടും ഇ​വ​ർ ഹോ​സ്പി​റ്റ​ലി​ൽ അ​ഡ്മി​റ്റ് ആ​വു​ക​യോ ജാ​ഥ ഉ​പേ​ക്ഷി​ക്കു​ക​യോ ഉ​ല്ല​ല​യി​ലെ സ​മാ​പ​നം വേ​ണ്ടെ​ന്ന് വെ​ക്കു​ക​യോ ചെ​യ്തി​ല്ല. അ​തി​ര​മ്പു​ഴ ത​മ്പി​യു​മാ​യി അ​ന്ന് സ​ന്ധ്യ​ക​ഴി​ഞ്ഞ് സൈ​ക്കി​ളി​ൽ പോ​കു​മ്പോ​ൾ ചു​മ​ച്ചു​തു​പ്പു​ന്ന​ത് ര​ക്ത​മാ​യി​രു​ന്നു​വെ​ന്നും അ​ത് പ​ത്ത​ലു​കൊ​ണ്ട് പു​റ​ത്തേ​റ്റ മ​ർ​ദ​ന​ത്തി​ന്റെ ഫ​ല​മാ​യി​രു​ന്നു​വെ​ന്നും സ​ണ്ണി കാ​വി​ൽ പ​റ​ഞ്ഞു. എ​നി​ക്കേ​റെ അ​ഭി​മാ​നം തോ​ന്നി​യൊ​രു സം​ഭ​വ​മാ​യി​രു​ന്നു അ​ത്. ആ​ത്മാ​ഭി​മാ​ന​ത്തോ​ടൊ​പ്പം ചെ​റു​ത്തു​നി​ൽ​പ്പി​നു​ള്ള ത​ന്റേ​ട​വും അ​വ​രി​ൽ ക​ണ്ടു. സ​ണ്ണി​ക്കും ത​മ്പി​ക്കും സി​ബി​ക്കും പു​റ​മെ ജോ​ൺ കാ​ണ​ക്കാ​രി​യും മു​റി​ഞ്ഞ​പു​ഴ പ​ത്മ​നാ​ഭ​നും കൈ​പ്പു​ഴ ത​മ്പി​യും വ​ട്ടി​യൂ​ർ​കാ​വ് മ​ണി​യും വ​ർ​ക്ക​ല സു​നി​ലു​മാ​യി​രു​ന്നു ജാ​ഥ​യി​ലു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്ന​ത്. മ​റ​വ​ന്തു​രു​ത്തി​ൽ​നി​ന്ന് അ​ധഃ​സ്ഥി​ത​രാ​യ സി.​പി.​എം യു​വാ​ക്ക​ൾ ഈ ​മ​ർ​ദ​ന​ത്തേ​ക്കു​റി​ച്ച് അ​ന്വേ​ഷി​ക്കാ​ൻ അ​ന്ന് വൈ​കീ​ട്ട് ടോ​ളി​ൽ എ​ത്തി​യി​രു​ന്നു​വെ​ന്നും പാ​ർ​ട്ടി​ക്കു​ള്ളി​ൽ ഈ ​ന​ട​പ​ടി ചോ​ദ്യം​ചെ​യ്യ​പ്പെ​ട്ടു​വെ​ന്നു​മാ​ണ് പി​ന്നീ​ട് അ​റി​ഞ്ഞ​ത്. പി​ന്നീ​ട് ചി​ല​പ്പോ​ൾ ഞാ​ൻ ത​ന്നെ ഈ ​മ​ർ​ദ​ന​ത്തെ സൂ​ചി​പ്പി​ച്ചു​കൊ​ണ്ട് സി.​പി.​എ​മ്മി​നെ​യും ഇ.​എം.​എ​സി​നെ​യും ഇ​തേ സ്ഥ​ല​ത്ത് രൂ​ക്ഷ​മാ​യി വി​മ​ർ​ശി​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ടെ​ങ്കി​ലും ഇൗ ​മ​ർ​ദ​ക​രി​ലാ​രെ​യും ക​ണ്ടി​ല്ല.

1989 സെ​പ്റ്റം​ബ​ർ ഒ​ന്നി​ന് സാ​യാ​ഹ്ന​ത്തി​ൽ കേ​ര​ള​ത്തി​ന്റെ പ​ല​ഭാ​ഗ​ത്തു​നി​ന്നും മ​നു​സ്മൃ​തി ചു​ട്ടെ​രി​ക്കു​ന്ന​തി​ൽ പ​ങ്കാ​ളി​ത്തം വ​ഹി​ക്കു​ന്ന​തി​നാ​യി നി​ര​വ​ധി​പേ​ർ വൈ​ക്ക​ത്ത് എ​ത്തി​ച്ചേ​ർ​ന്നു. കാ​ണി​ക​​ളാ​യും അ​നേ​ക​രു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. പാ​ർ​ട്ടി പ്ര​വ​ർ​ത്ത​ക​രും അ​നു​ഭാ​വി​ക​ളു​മാ​യി​രു​ന്നു അ​വ​രി​ല​ധി​ക​വും. വി​പ്ല​വ​കാ​രി​ക​ളാ​യ പു​രു​ഷ​ൻ​മാ​ർ മാ​ത്ര​മ​ല്ല സ്ത്രീ​ക​ളും കു​ട്ടി​ക​ളും അ​തി​ലു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. ഞാ​ൻ ത​ന്നെ ഒ​മ്പ​തും നാ​ലും വ​യ​സ്സു​ള്ള മ​ക്ക​ളും അ​വ​രു​ടെ അ​മ്മ​യു​മാ​യാ​ണ് മ​നു​സ്മൃ​തി ക​ത്തി​ക്കാ​നെ​ത്തി​യ​ത്.

മ​നു​സ്മൃ​തി ക​ത്തി​ക്കു​ന്ന​ത് ത​ട​യാ​ൻ നാ​യ​നാ​ർ സ​ർ​ക്കാ​ർ വ​ലി​യൊ​രു സം​ഘം പൊ​ലീ​സി​നെ ചു​മ​ത​ല​പ്പെ​ടു​ത്തി​യി​രു​ന്നു. പ​ട്ടി​ക വി​ഭാ​ഗ വ​കു​പ്പ് മ​ന്ത്രി പി.​കെ. രാ​ഘ​വ​ൻ അ​ന്ന് വൈ​ക്ക​ത്ത് ക്യാ​മ്പ് ചെ​യ്ത​തും ഇ​ത് നി​രീ​ക്ഷി​ക്കാ​നാ​കാം. മ​നു​സ്മൃ​തി ചു​ട്ടെ​രി​ക്കു​ന്ന​തി​ന്റെ പി​ന്നി​ലെ രാ​ഷ്ട്രീ​യ ല​ക്ഷ്യം എ.​എ​ൻ.​എം ക​ൺ​വീ​ന​ർ എ​ന്ന നി​ല​യി​ൽ ഞാ​ൻ വി​വ​രി​ച്ചു. സി.​വി. രാ​മ​ൻ (CRC CPI (ML), അ​ഡ്വ. എ.​എ​ക്സ് വ​ർ​ഗീ​സ് (മേ​യ്ദി​ന തൊ​ഴി​ലാ​ളി കേ​ന്ദ്രം), സി.​എ​സ്. ജോ​ർ​ജ് (കേ​ര​ളീ​യ യു​വ​ജ​ന വേ​ദി), കെ.​കെ. കൊ​ച്ച് (സീ​ഡി​യ​ൻ സ​ർ​വി​സ് സൊ​സൈ​റ്റി), ആ​ർ. മ​ണി (ANM) എ​ന്നി​വ​ർ സ​മ്മേ​ള​ന​ത്തി​ൽ പ്ര​സം​ഗി​ച്ചു. ഇ​തി​ന്റെ ഭാ​ഗ​മാ​യി മ​നു​സ്മൃ​തി ക​ത്തി​ക്കു​ന്ന​തും പൊ​ലീ​സ് ഇ​ട​പെ​ടു​ന്ന​തും ഒ​രേ സ​മ​യ​ത്താ​യി​രു​ന്നു.

തി​ക​ച്ചും നി​യ​മ​പ​ര​വും സ​മാ​ധാ​ന​പ​ര​വു​മാ​യി ന​ട​ന്നൊ​രു രാ​ഷ്ട്രീ​യ ഇ​ട​പെ​ട​ലി​നെ ഒ​രു പ്ര​കോ​പ​ന​വു​മി​ല്ലാ​തെ​യാ​ണ് പൊ​ലീ​സ് ക​ട​ന്നാ​ക്ര​മി​ച്ച​ത്. പൊ​ലീ​സി​ന് ല​ഭ്യ​മാ​യ ഒ​രു​ത്ത​ര​വ് ന​ട​പ്പാ​ക്കി​യ​ത് മാ​ത്ര​മാ​ണ് അ​വ​ർ ചെ​യ്ത​തെ​ന്ന് വ്യ​ക്ത​മാ​യി​രു​ന്നു. ക​യ​റൂ​രി​വി​ട്ട​തു​പോ​ലെ നി​യ​ന്ത്ര​ണ​ര​ഹി​ത​മാ​യി പൊ​ലീ​സ് മ​ർ​ദ​ന​മാ​രം​ഭി​ച്ചു. കാ​സ​ർ​കോ​ട്ടു​കാ​രി​യാ​യ സ​ഖാ​വ് ശാ​ര​ദ​യെ തൊ​ഴി​ച്ച് നി​ല​ത്തി​ട്ടു. കൊ​ടു​ങ്ങ​ല്ലൂ​രി​ൽ​നി​ന്ന് എം.​കെ. രാ​ജു​വും മ​ണ്ണൂ​രു​നി​ന്ന് അ​ജ​യ​നും മ​ർ​ദ​ന​മേ​റ്റ് ആ​ശു​പ​ത്രി​യി​ലാ​യി. ചി​ത​റി​യോ​ടി​യ​വ​രെ പി​ന്തു​ട​ർ​ന്ന് മ​ർ​ദി​ക്കു​ക​യും അ​റ​സ്റ്റ് ചെ​യ്യു​ക​യും​ചെ​യ്തു. പ്ര​തി​രോ​ധ​ത്തി​ന്റെ സൂ​ച​ന​ക​ളു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നെ​ങ്കി​ലും തി​രി​ച്ച​ടി ഒ​രു പ​ദ്ധ​തി​യ​ല്ലാ​തി​രു​ന്ന​തു​കൊ​ണ്ടും പാ​ർ​ട്ടി സ​ഖാ​ക്ക​ൾ സം​യ​മ​നം പാ​ലി​ച്ച​തു​കൊ​ണ്ടും ഇ​തൊ​രു ദു​ര​ന്ത​ത്തി​ലേ​ക്ക് വ​ഴു​തി​യി​ല്ല.

ആ​ർ.​എ​സ്.​എ​സു​കാ​രും ബി.​ജെ.​പി​ക്കാ​രു​മാ​യ ഹി​ന്ദുരാ​ഷ്ട്ര​വാ​ദി​ക​ൾ വെ​റും കാ​ഴ്ച​ക്കാ​രാ​യി നി​ൽ​ക്കു​മ്പോ​ഴാ​ണ് അ​വ​രു​ടെ ധ​ർ​മ​ശാ​സ്ത്ര​ത്തി​ന്റെ സം​ര​ക്ഷ​ണ​ത്തി​നാ​യി നാ​യ​നാ​ർ സ​ർ​ക്കാ​ർ രം​ഗ​ത്തു​വ​ന്ന​ത്. ഇ​തേ നാ​യ​നാ​ർ സ​ർ​ക്കാ​റി​ൽ​ത​ന്നെ റ​വ​ന്യൂ മ​ന്ത്രി​യാ​യി​രു​ന്ന കെ.​ആ​ർ. ഗൗ​രി​യ​മ്മ സ്ത്രീ​ക​ൾ​ക്കെ​തി​രെ അ​നി​യ​ന്ത്രി​ത​മാ​യി ന​ട​ക്കു​ന്ന അ​തി​ക്ര​മ​ങ്ങ​ളി​ൽ പ്ര​തി​ഷേ​ധി​ച്ച് മ​നു​സ്മൃ​തി ചു​ട്ടെ​രി​ക്കു​ന്ന​തി​നെ പ​റ്റി മു​മ്പൊ​രി​ക്ക​ൽ പ​റ​ഞ്ഞി​രു​ന്ന​താ​ണ്. എ​ന്നാ​ൽ, പാ​ർ​ട്ടി​യു​ടെ ഭാ​ഗ​ത്തു​നി​ന്നും പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര നേ​തൃ​ത്വം ന​ൽ​കു​ന്ന ക​മ്യൂ​ണി​സ്റ്റു​ക​ൾ ഗൃ​ഹാ​തു​ര​ത്വം തു​ടി​ക്കു​ന്ന പൂ​ർ​വ സ്മൃ​തി​ക​ളു​ടെ സൂ​ക്ഷി​പ്പു​കാ​ർ മാ​ത്ര​മ​ല്ല മ​നു​സ്മൃ​തിപോ​ലു​ള്ള ധ​ർ​മ​ശാ​സ്ത്ര​ങ്ങ​ളു​ടെ സം​ര​ക്ഷ​ക​ർകൂ​ടി​യാ​ണെ​ന്ന് വെ​ളി​പ്പെ​ടു​ത്തു​ന്ന ഒ​രു സം​ഭ​വ​മാ​യി​രു​ന്നു ഇ​ത്. പു​റ​ത്തു​നി​ന്നും സ്വാ​യ​ത്ത​മാ​ക്കി​യ ക​മ്യൂ​ണി​സ്റ്റ് മൂ​ല്യ​ബോ​ധ​ത്തി​ന് തു​ട​ച്ചു​മാ​റ്റാ​ൻ ക​ഴി​യു​ന്ന​തി​ലു​മെ​ത്ര​യോ ആ​ഴ​ത്തി​ലു​ള്ള​താ​യി​രു​ന്നു ഇ.​എം.​എ​സി​നെ​യും നാ​യ​നാ​രെ​യും​പോ​ലു​ള്ള​വ​ർ​ക്ക് പാ​ര​മ്പ​ര്യ​മാ​യി പ​ക​ർ​ന്നു​കി​ട്ടി​യ​തും ആ​ന്ത​രി​ക​വ​ത്ക​രി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട​തു​മാ​യ ​ബ്രാ​ഹ്മ​ണി​ക മൂ​ല്യ​ബോ​ധം. ത​ങ്ങ​ളു​ടെ ചു​റ്റും ന​ട​ക്കു​ന്ന ജാ​തി​വി​വേ​ച​ന​ങ്ങ​ളെ​യും ഉ​ച്ച​നീ​ച​ത്വ​ങ്ങ​ളെ​യും ആ​ക്ര​മ​ണ​ങ്ങ​​ളെ​യു​മെ​ല്ലാം തു​റ​ന്ന മ​ന​സ്സോ​ടെ നോ​ക്കി​ക്കാ​ണു​വാ​ൻ ഈ ​മൂ​ല്യ​ബോ​ധം അ​വ​രെ അ​നു​വ​ദി​ച്ചി​ല്ല.

നി​രീ​ക്ഷ​ക​നും ശ്രോ​താ​വു​മാ​യി​രു​ന്ന കെ. ​വേ​ണു​വും അ​ഡ്വ. എ.​എ​ക്സ് വ​ർ​ഗീ​സു​മ​ട​ക്കം 60 പേ​രാ​ണ് മ​നു​സ്മൃ​തി ക​ത്തി​ക്ക​ലി​ന്റെ പേ​രി​ൽ അ​റ​സ്റ്റ് ചെ​യ്ത് വി​യ്യൂ​ർ സെ​ൻ​ട്ര​ൽ ജ​യി​ലി​ല​ട​ക്ക​പ്പെ​ട്ട​ത്. കൊ​ളോ​ണി​യ​ൽ നാ​ടു​വാ​ഴി ഭ​ര​ണ​കാ​ല​ത്ത് മ​നു​സ്മൃ​തി ക​ത്തി​ച്ച ഡോ. ​ബി.​ആ​ർ. അം​ബേ​ദ്ക​ർ​ക്കും അ​നു​യാ​യി​ക​ൾ​ക്കും​പോ​ലും നേ​രി​ടേ​ണ്ടി​വ​ന്നി​ട്ടി​ല്ലാ​ത്തൊ​രു ദു​ര​നു​ഭ​വം. അ​തും ന​വോ​ത്ഥാ​ന​കാ​ലം ഉ​ഴു​തു​മ​റി​ച്ച മ​ണ്ണി​ൽ പ​ട​ർ​ന്നു പ​ന്ത​ലി​ച്ചൊ​രു പ്ര​സ്ഥാ​ന​മാ​ണ് ത​ങ്ങ​ളു​ടേ​തെ​ന്ന് അ​ഭി​മാ​നി​ക്കു​ന്ന ക​മ്യൂ​ണി​സ്റ്റു​ക​ളു​ടെ ഭ​ര​ണ​കാ​ല​ത്ത്.

പാ​ർ​ട്ടി​യു​ടെ സ​ഹാ​യ​വും പാ​ർ​ട്ടി പ്ര​വ​ർ​ത്ത​ക​രു​ടെ സാ​ന്നി​ധ്യ​വു​മാ​ണ് മ​നു​സ്മൃ​തി ചു​ട്ടെ​രി​ക്ക​ൽ സ​മ​ര​ത്തെ ​ശ്ര​േ​ദ്ധ​യ​മാ​ക്കി​യ​തെ​ങ്കി​ലും ഞ​ങ്ങ​ൾ അ​ധഃ​സ്ഥി​ത ന​വോ​ത്ഥാ​ന മു​ന്ന​ണി പ്ര​വ​ർ​ത്ത​ക​ർ അ​തൊ​രു ദ​ലി​ത് പ്ര​വ​ർ​ത്ത​ന​മാ​യി കാ​ണാ​നാ​ണ് ശ്ര​മി​ച്ച​ത്. ത​ന്മൂ​ലം കെ. ​വേ​ണു​വി​ന്റെ അ​റ​സ്റ്റ് ഞ​ങ്ങ​ൾ​ക്ക് ബു​ദ്ധി​മു​ട്ടു​ള​വാ​ക്കി. മ​നു​സ്മൃ​തി ക​ത്തി​ച്ച​ത് ന​ക്സ​ലൈ​റ്റു​ക​ളാ​ണെ​ന്ന് പ​റ​ഞ്ഞു​റ​പ്പി​ക്കു​വാ​ൻ മ​റ്റൊ​ന്നും ആ​വ​ശ്യ​മാ​യി​രു​ന്നി​ല്ല. കൂ​ട്ട​ത്തി​ൽ ‘മ​നു​സ്മൃ​തി ക​ത്തി​ക്കൊ​ണ്ടേ​യി​രി​ക്കു​ന്നു’ എ​ന്ന ല​ഘു​ലേ​ഖ​യും പാ​ർ​ട്ടി ജ​ന​ങ്ങ​ൾ​ക്കി​ട​യി​ൽ പ്ര​ച​രി​പ്പി​ച്ചു. വൈ​ക്ക​ത്ത് ന​ട​ന്ന പൊ​ലീ​സ് മ​ർ​ദ​ന​ത്തി​ൽ പ്ര​തി​ഷേ​ധി​ച്ചു​കൊ​ണ്ട് പ​ല​യി​ട​ത്തും പാ​ർ​ട്ടി സ​ഖാ​ക്ക​ൾ പ്ര​ക​ട​നം ന​ട​ത്തി. അ​തി​നി​ട​യി​ൽ മ​നു​സ്മൃ​തി​യേ​ന്തി​യ ആ​ദി​ശ​ങ്ക​ര​നെ ക​ത്തി​ക്കാ​ൻ പാ​ർ​ട്ടി ആ​ലോ​ചി​ച്ചു. ഈ ​ആ​ലോ​ച​ന ജ​യി​ലി​ൽ ക​ഴി​യു​ന്ന ഞ​ങ്ങ​ളെ അ​റി​യി​ച്ച​ത് സ. ​സി.​വി. രാ​മ​നാ​യി​രു​ന്നു.

കെ.​വി​യെ വി​ളി​ച്ചാ​ണ് സി.​വി ആ​ദ്യം ഈ ​തീ​രു​മാ​നം അ​റി​യി​ച്ച​ത്. എ​ന്നാ​ൽ, മു​ന്ന​ണി പ്ര​വ​ർ​ത്ത​ക​രാ​യ മ​ണി​യും സു​നി​ലു​മാ​യി ആ​ലോ​ചി​ച്ച് മു​ന്ന​ണി​യു​ടെ പേ​രി​ൽ ഇ​ത്ത​ര​മൊ​രു നീ​ക്ക​ത്തി​ന് ഞ​ങ്ങ​ൾ അ​നു​കൂ​ല​മ​ല്ലെ​ന്ന് അ​റി​യി​ച്ചു. അ​തോ​ടെ ആ ​പ​ദ്ധ​തി പാ​ർ​ട്ടി വേ​ണ്ടെ​ന്ന് വെ​ക്കു​ക​യാ​ണ് ചെ​യ്ത​ത്. ഒ​രാ​ഴ്ച​ക്കുശേ​ഷം ജാ​മ്യം ല​ഭി​ച്ച​പ്പോ​ൾ പാ​ർ​ട്ടി​യു​ടെ തൃ​ശൂ​ർ ജി​ല്ല ക​മ്മി​റ്റി മു​ൻ​കൈ​യെ​ടു​ത്ത് വി​ളി​ച്ചു​ചേ​ർ​ത്തൊ​രു പ​ത്ര​സ​മ്മേ​ള​ന​ത്തി​ൽ​നി​ന്ന് കെ.​വി പ​​ങ്കെ​ടു​ക്കു​ക​യാ​ണെ​ങ്കി​ൽ ഞ​ങ്ങ​ൾ ഒ​ഴി​ഞ്ഞു​നി​ൽ​ക്കു​മെ​ന്ന് അ​റി​യി​ച്ചു. പാ​ർ​ട്ടി സ​ഖാ​ക്ക​ൾ​ക്ക് ഇ​തം​ഗീ​ക​രി​ക്കാ​ൻ ബു​ദ്ധി​മു​ട്ടു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു​വെ​ങ്കി​ലും കെ.​വി പ​ത്ര​സ​മ്മേ​ള​ന​ത്തി​ൽ​നി​ന്ന്‍ വി​ട്ടു​നി​ന്നു. എ.​എ​ക്സ്‍ വ​ർ​ഗീ​സ് പ​​ങ്കെ​ടു​ക്കു​ന്ന​തി​ലും ഞ​ങ്ങ​ൾ​ക്ക് താ​ൽ​പ​ര്യ​മി​ല്ലാ​യി​രു​ന്നു​വെ​ങ്കി​ലും കെ.​വി പ​​ങ്കെ​ടു​ക്കു​ന്ന​തു​കൊ​ണ്ടു​ണ്ടാ​കു​ന്ന ദോ​ഷം ഉ​ണ്ടാ​വി​ല്ലാ​യെ​ന്ന് സ​മാ​ധാ​നി​ച്ചു. കേ​ര​ള​ത്തി​ലെ ഫോ​ർ​ത്ത് എ​സ്റ്റേ​റ്റ് മ​നു​സ്മൃ​തി ജാ​ഥ​യോ​ട് സ്വീ​ക​രി​ച്ച സ​മീ​പ​നം ത​ന്നെ ഇ​പ്പോ​ഴും കൈ​ക്കൊ​ണ്ടു. ഒ​രു പ്രാ​ദേ​ശി​ക വാ​ർ​ത്ത​ക്ക​പ്പു​റം ഇ​തി​ന് പ്രാ​ധാ​ന്യ​മു​ണ്ടെ​ന്ന് അ​വ​ർ ക​രു​തി​യി​ല്ല. മ​നു​സ്മൃ​തി​യു​ടെ ആ​രാ​ധ​ക​രും അ​വ​ജ്ഞ​യോ​ടെ ഈ ​സം​ഭ​വം ത​ള്ളി​ക്ക​ള​ഞ്ഞു.

മ​നു​സ്മൃ​തി ചു​ട്ടെ​രി​ക്ക​പ്പെ​ട്ട​തി​ന്റെ പി​റ്റേ​ദി​വ​സം വൈ​ക്ക​ത്ത് പ്ര​ത്യ​ക്ഷ​പ്പെ​ട്ടൊ​രു വാ​ൾ​പോ​സ്റ്റ​ർ ഇ​​ങ്ങ​നെ​യാ​യി​രു​ന്നു. ‘വ​ർ​ണ​സ​മ​ര​മ​ല്ല വ​ർ​ഗ​സ​മ​ര​മാ​ണ് ന​ട​ക്കേ​ണ്ട​ത്.’ സി.​പി.​ഐ (എം.​എ​ൽ) റെ​ഡ് ഫ്ലാ​ഗി​ന്റേ​താ​യി​രു​ന്നു പോ​സ്റ്റ​ർ. ജ​ന​കീ​യ സാം​സ്കാ​രി​ക വേ​ദി​യു​ടെ പ്ര​മു​ഖ വ​ക്താ​ക്ക​ളി​ലൊ​രാ​ളാ​യി​രു​ന്ന സി​വി​ക് ച​ന്ദ്ര​ന്റെ മു​ൻ​കൈ​യി​ലു​ള്ള പാ​ഠ​ഭേ​ദം ദ​ലി​ത​രാ​യ ഡോ. ​എം. കു​ഞ്ഞാ​മ​നെ​യും കെ.​കെ. കൊ​ച്ചി​നെ​യും ഉ​ൾ​പ്പെ​ടു​ത്തി ‘കോ​ലം ക​ത്തി​ക്കു​ന്ന​വ​രു​ടെ കാ​ല​ത്തെ’​ക്കു​റി​ച്ച് എ​ഴു​തി. സ​ത്യം ഇ​ത​ല്ല എ​ന്ന​താ​യി​രു​ന്നു ഇ​വ​രു​ടെ​യെ​ല്ലാം നി​ല​പാ​ട്. അ​തേ​സ​മ​യം മ​നു​സ്മൃ​തി ക​ത്തി​ച്ച​തു​മാ​യി ബ​ന്ധ​പ്പെ​ട്ട് ‘ദേ​ശാ​ഭി​മാ​നി’ ന​ട​ത്തി​യ നു​ണ​പ്ര​ചാ​ര​ണ​ത്തെ ചോ​ദ്യം​ചെ​യ്തു​കൊ​ണ്ട് ‘മാ​നു​ഷ’ എ​ന്ന സ്ത്രീ ​വി​മോ​ച​ന സം​ഘ​ട​ന നോ​ട്ടീ​സി​റി​ക്കി.

തൃ​ശൂ​ർ ന​ഗ​ര​ത്തി​ൽ പ്ര​ഫ. നാ​രാ​യ​ണ പി​ഷാ​ര​ടി​യും മു​ഡാ​ന​ന്ദ സ്വാ​മി​യും കെ. ​വേ​ണു​വു​മെ​ല്ലാം പ​​ങ്കെ​ടു​ക്കു​ന്നൊ​രു സം​വാ​ദ​ത്തി​ൽ ‘എ​ന്തു​കൊ​ണ്ട് മ​നു​സ്മൃ​തി​ചു​ട്ടെ​രി​ച്ചു?’ എ​ന്ന് വി​ശ​ദീ​ക​രി​ക്കു​വാ​ൻ ഹൈ​ന്ദ​വ​ധാ​ര​യി​ലു​ള്ളൊ​രു സം​ഘ​ട​ന എ​ന്നെ​യും ക്ഷ​ണി​ച്ചി​രു​ന്നു. ഈ​ശ്വ​ര പ്രാ​ർ​ഥ​ന​യോ​ടെ​യാ​ണ് സം​വാ​ദം തു​ട​ങ്ങി​യ​ത്. വേ​ദി​യി​ലും സ​ദ​സ്സി​ലു​മു​ള്ള മു​ഴു​വ​ൻ ആ​ളു​ക​ളും പ്രാ​ർ​ഥ​ന​ക്കാ​യി എ​ഴു​ന്നേ​റ്റ​പ്പോ​ൾ ഞാ​ൻ അ​തി​ൽ​നി​ന്ന് വി​ട്ടു​നി​ന്നു. ആ​രെ​ങ്കി​ലും പ്ര​ശ്നം ഉ​ന്ന​യി​ച്ചാ​ൽ പ്രാ​ർ​ഥ​ന​ക​ളി​ല്ലാ​തെ എ​ന്റെ വ​ഴി ചൂ​ണ്ടി​ക്കാ​ട്ടി സ്വ​ന്തം നി​ല വ്യ​ക്ത​മാ​ക്കാ​മെ​ന്ന് ക​രു​തി. അ​തു വേ​ണ്ടി​വ​ന്നി​ല്ല. എ​ന്റേ​താ​യി​രു​ന്നു ആ​ദ്യ​ത്തെ ഉൗ​ഴം. ജാ​തി നി​യ​മ​ങ്ങ​ളു​ടെ പ്രാ​യോ​ഗി​ക ആ​വി​ഷ്‍കാ​ര​ങ്ങ​ളു​മാ​യി ബ​ന്ധ​പ്പെ​ട്ട് എ​ന്നും ബ​ഹി​ഷ്കൃ​ത​രാ​യി ജീ​വി​ക്കേ​ണ്ടി​വ​രു​ന്ന അ​ധഃ​സ്ഥി​ത​രു​ടെ നി​ജഃ​സ്ഥി​തി ചൂ​ണ്ടി​ക്കാ​ട്ടി​യ മ​നു​സ്മൃ​തി ചു​​ട്ടെ​രി​ച്ച​തി​നെ ഞാ​ൻ ന്യാ​യീ​ക​രി​ച്ചു.

വേ​ദി​യി​ൽ​നി​ന്ന് ഒ​രാ​ൾ മാ​ത്ര​മാ​ണ് ജാ​തി​ര​ഹി​ത​മാ​യൊ​രു​​ ലോ​ക​ത്തെ​ക്കു​റി​ച്ചു​ള്ള എ​ന്റെ സ​ങ്ക​ൽ​പ​ത്തെ വ്യാ​മോ​ഹ​മാ​യി ക​ണ്ട​ത്. പ​ണ്ഡി​തോ​ചി​ത​മാ​യൊ​രു പൊ​തു​വേ​ദി​യി​ലും വി​പു​ല​മാ​യൊ​രു സ​ദ​സ്സി​ലും ഇ​ത്ര സ​ങ്കീ​ർ​ണ​മാ​യൊ​രു വി​ഷ​യ​ത്തി​ൽ സ്വ​ന്തം നി​ല​പാ​ട് വ്യ​ക്ത​മാ​ക്കാ​നാ​യി എ​ന്ന ചാ​രി​താ​ർ​ഥ്യ​ത്തോ​ടെ​യാ​ണ് ഞാ​ൻ വേ​ദി വി​ട്ട​ത്. കെ. ​വേ​ണു​വി​നോ​ടു​ള്ള സ്വ​കാ​ര്യ സം​ഭാ​ഷ​ണ​ത്തി​ൽ ശ്രോ​താ​വാ​യി​രു​ന്ന എ​ന്നെ​പ്പ​റ്റി വ​യോ​ധി​ക​നാ​യ പ്ര​ഫ. നാ​രാ​യ​ണ പി​ഷാ​ര​ടി പ​റ​യു​ന്നു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. ‘‘ചെ​റു​പ്പം ആ​യ​ത​ു​കൊ​ണ്ടാ​വാം ആ​വേ​ശം കൂ​ടു​ത​ലാ​ണ്.’’

മ​നു​സ്മൃ​തി ചു​ട്ടെ​രി​ക്കു​ന്നു​വെ​ന്ന​ നോ​ട്ടീ​സ് നാ​യ​ര​മ്പ​ല​ത്തു​ള്ള വി.​സി. രാ​ജ​പ്പ​ന് കൈ​മാ​റു​മ്പോ​ൾ അ​ദ്ദേ​ഹ​ത്തി​ന്റെ വീ​ട്ടി​ലു​ള്ള ഗോ​പി വ​ള്ളോ​ന്റെ പ്ര​തി​ക​ര​ണം ‘‘എ​ന്നാ രാ​ജ​പ്പ​ൻ ചേ​ട്ടാ ന​മു​ക്ക് ശ​ങ്ക​ര​നെ ക​ത്തി​ക്കാം’’ എ​ന്നാ​യി​രു​ന്നു. രാ​ജ​പ്പ​ൻ ചേ​ട്ട​നും ഗോ​പി ​വ​ള്ളോ​നു​മെ​ല്ലാം സീ​ഡി​യ​ൻ സ​ർ​വി​സ് സൊ​സൈ​റ്റി പ്ര​വ​ർ​ത്ത​ക​രാ​യി​രു​ന്നു. മ​നു​സ്മൃ​തി ക​ത്തി​ക്കു​ന്ന​തി​ന് സ​മാ​ന്ത​ര​മാ​യി ശ​ങ്ക​ര​നെ ക​ത്തി​ക്കു​ന്ന​തി​നാ​യു​ള്ള ഒ​രു പ​ദ്ധ​തി​യാ​യി അ​ത് രൂ​പം​കൊ​ണ്ടു. എ​ന്നാ​ൽ, മ​നു​സ്മൃ​തി ക​ത്തി​ച്ച​വ​ർ​ക്കു​ണ്ടാ​യ അ​നു​ഭ​വം അ​വ​രി​ൽ ഭീ​തി​യു​ള​വാ​ക്കി.​ നേ​തൃ​ത്വം പ​ദ്ധ​തി​യി​ൽ​നി​ന്ന് പി​ന്മാ​റി. കെ.​കെ.​എ​സ്. ദാ​സും ലൂ​ക്കോ​സ് കെ. ​നീ​ലം​പേ​രൂ​രും എ​സ്. രാ​ജ​പ്പ​നും കെ.​കെ. കൊ​ച്ചും വി.​എ​ൻ. സു​കു​മാ​ര​നും കെ. ​രാ​ജ​പ്പ​നും, ഗോ​പി വ​ള്ളോ​നും സ​ണ്ണി എം. ​ക​പി​ക്കാ​ടു​മെ​ല്ലാം അ​ട​ങ്ങു​ന്ന സ​ർ​ക്കാ​ർ ഉ​ദ്യോ​ഗ​സ്ഥ​ർ നേ​തൃ​ത്വം ന​ൽ​കു​ന്നൊ​രു സം​ഘ​ട​ന​യാ​യി​രു​ന്നു സീ​ഡി​യ​ൻ സ​ർ​വി​സ്​ സൊ​സൈ​റ്റി. ത​ന്മൂ​ലം നേ​തൃ​ത്വ​ത്തി​ന്റെ അ​ഭാ​വ​ത്തി​ൽ രാ​ജ​പ്പ​ൻ ചേ​ട്ട​നെ പോ​ലു​ള്ള ചി​ല​ർ ന​ട​പ്പാ​ക്കേ​ണ്ടി​വ​ന്നൊ​രു പ​ദ്ധ​തി​യാ​യി അ​തു മാ​റി.

മ​നു​സ്മൃ​തി ചു​ട്ടെ​രി​ച്ച​തു​മാ​യി ബ​ന്ധ​പ്പെ​ട്ട് പാ​ർ​ട്ടി​ക്കു​ള്ളി​ൽനി​ന്നും പു​റ​ത്തു​നി​ന്നു​മു​ണ്ടാ​യ അ​നു​കൂ​ല​വും പ്ര​തി​കൂ​ല​വു​മാ​യ എ​ല്ലാ നി​ല​പാ​ടു​ക​ളെ​യും പ്ര​തി​ക​ര​ണ​ങ്ങ​ളെ​യും സൂ​ക്ഷ്മ​മാ​യ അ​വ​ലോ​ക​ന​ത്തി​ന് ഞ​ങ്ങ​ൾ വി​ധേ​യ​മാ​ക്കി. അ​തി​ൽ ഏ​റ്റ​വും ഗൗ​ര​വ​മാ​യി​ തോ​ന്നി​യ​ത് ‘വ​ർ​ണ സ​മ​ര​മ​ല്ല വ​ർ​ഗ​സ​മ​ര​മാ​ണ് വേ​ണ്ട​ത്’ എ​ന്ന സി.​പി.​ഐ (എം.​എ​ൽ) റെ​ഡ്ഫ്ലാ​ഗി​ന്റെ നി​ല​പാ​ടാ​ണ്. വ​ർ​ഗ​സ​മ​ര​ത്തി​ന്റെ വ​ക്താ​ക്ക​ളോ​ട് എ​ന്തു​കൊ​ണ്ടാ​ണ് അ​ധഃ​സ്ഥി​ത​ർ വ​ർ​ണ​സ​മ​ര​ത്തി​ൽ ഏ​ർ​പ്പെ​ടു​ന്ന​തെ​ന്ന് വ്യ​ക്ത​മാ​ക്കാ​നും വ​ർ​ണ​സ​മ​ര​വും വ​ർ​ഗ​സ​മ​ര​വും ത​മ്മി​ലു​ള്ള ​​​േവ​ർ​തി​രി​വും ബ​ന്ധ​വും വ്യ​ക്ത​മാ​ക്കാ​നും തീ​രു​മാ​നി​ച്ചു. ക​മ്യൂ​ണി​സ്റ്റു​ക​ളോ​ട്​ പ്ര​ത്യ​യ​ശാ​സ്ത്ര രം​ഗ​ത്ത് ഞ​ങ്ങ​ൾ ന​ട​ത്തി​വ​ന്ന സ​മ​ര​ത്തി​ന്റെ തു​ട​ക്ക​മാ​യി​രു​ന്നു അ​ത്. 1990 ഫെ​ബ്രു​വ​രി​യി​ൽ ‘വ​ർ​ഗ​സ​മ​ര​വും വ​ർ​ണ​സ​മ​ര​വും’ എ​ന്ന പേ​രി​ൽ ഒ​രു ലേ​ഖ​നം എ.​എ​ൻ.​എം ബു​ള്ള​റ്റി​നി​ൽ ഞാ​ൻ എ​ഴു​തി. ജാ​തി വ​ർ​ഗ പ്ര​ശ്ന​ങ്ങ​ളെ സം​ബ​ന്ധി​ച്ച ചി​ല നി​രീ​ക്ഷ​ണ​ങ്ങ​ളും നി​ഗ​മ​ന​ങ്ങ​ളു​മാ​യി​രു​ന്നു ഈ ​ലേ​ഖ​നം.

അ​ധഃ​സ്ഥി​ത​രും ആ​ദി​വാ​സി​ക​ളും ഏ​തെ​ങ്കി​ലും ഒ​രു വ​ർ​ഗ​ത്തി​​ൽ​പെ​ടു​ന്ന​വ​ര​ല്ല. അ​വ​ർ​ക്കി​ട​യി​ൽ​നി​ന്നു​ത​ന്നെ വ​ർ​ഗ​പ​ര​മാ​യ ചി​ല വേ​ർ​തി​രി​വു​ക​ൾ രൂ​പ​പ്പെ​ട്ടു​വ​ന്നി​ട്ടു​ണ്ട്. അ​തി​ല്ലാ​ത്ത സ​മൂ​ഹ​ങ്ങ​ളു​മു​ണ്ട്. ഇ​ന്ത്യ​യി​ലെ ഭൂ​വു​ട​മ​ക​ളും കൃ​ഷി​ക്കാ​രും ക​ർ​ഷ​ക​ത്തൊ​ഴി​ലാ​ളി​ക​ളും വ്യ​വ​സാ​യി​ക​ളും വ്യാ​പാ​രി​ക​ളും ഇ​ട​ത്ത​ര​ക്കാ​രും ആ​ധു​നി​ക തൊ​ഴി​ലാ​ളി​ക​ളു​മെ​ല്ലാം ഏ​തെ​ങ്കി​ലും ചി​ല നി​ശ്ചി​ത ജാ​തി​മു​ദ്ര​ക​ൾ പേ​റു​ന്ന​വ​രാ​ണ്. സാ​മ്രാ​ജ്യ​ത്വ ദ​ല്ലാ​ള​ൻ​മാ​രാ​യ വ​ൻ​കി​ട ബൂ​ർ​ഷ്വാ​സി​യും ഉ​ദ്യോ​ഗ​സ്ഥ മേ​ധാ​വി​ത്വ ബൂ​ർ​ഷ്വാ​സി​യു​മെ​ല്ലാം ബ്രാ​ഹ്മ​ണ, ബ​നി​യ, ര​ജ​പു​ത്ര തു​ട​ങ്ങി​യ ജാ​തി​ശ്രേ​ണി​യു​ടെ ഉ​ന്ന​തത​ല​ങ്ങ​ളി​ൽ​നി​ന്ന് ക​ട​ന്നു​വ​ന്ന​വ​രാ​ണ്. കേ​ര​ളം​പോ​ലൊ​രു സ​മൂ​ഹ​ത്തി​ന്റെ അ​ധി​കാ​ര​ഘ​ട​ന​യി​ൽ​പോ​ലും നാ​യ​ർ-​സം​വ​ര​ണ ക്രൈ​സ്ത​വ താ​ൽ​പ​ര്യ​ങ്ങ​ൾ​ക്കാ​ണ് പ്രാ​മു​ഖ്യം.‘​ഹ​രി​ജ​ന​ങ്ങ​ളെ​ന്നും’ ‘ഗി​രി​ജ​ന​ങ്ങ​ളെ​ന്നും’ വി​ല​യി​രു​ത്തി ക്ഷേ​മ പ്ര​വ​ർ​ത്ത​ന​ങ്ങ​ളു​ടെ​യും ഉ​ദ്ധാ​ര​ണ​ പ്ര​വ​ർ​ത്ത​ന​ങ്ങ​ളു​ടെ​യും മ​റ​വി​ൽ കോ​ൺ​ഗ്ര​സ് അ​ധഃ​സ്ഥി​ത ആ​ദി​വാ​സി സ​മൂ​ഹ​ങ്ങ​ളെ ത​ങ്ങ​ളു​ടെ ഭാ​ഗ​മാ​ക്കാ​ൻ ശ്ര​മി​ക്കു​മ്പോ​ൾ ‘ഹി​ന്ദു​ദേശീ​യ​ത’​യു​ടെ ഭാ​ഗ​മാ​ക്കു​വാ​നാ​ണ് ആ​ർ.​എ​സ്.​എ​സും ബി.​ജെ.​പി​യും ശ്ര​മി​ക്കു​ന്ന​ത്.

​ഇ​തൊ​ന്നും ക​മ്യൂ​ണി​സ്റ്റു​ക​ൾ​ക്ക് കാ​ണാ​ൻ ക​ഴി​യു​ന്നി​ല്ല. ഡാ​െ​ങ്ക, ന​മ്പൂ​തി​രി​പ്പാ​ട്, രാ​ജേ​ശ്വ​ര​റാ​വു നേ​തൃ​ത്വ​ങ്ങ​ൾ ക​മ്യൂ​ണി​സ്റ്റ് പ്ര​സ്ഥാ​ന​ ത്തെ ബ്രാ​ഹ്മ​ണ​വ​ത്ക​രി​ക്കു​ക​യാ​ണ് ചെ​യ്ത​ത്. ഇ​ന്ത്യ​യു​ടെ തെ​റ്റാ​യ ച​രി​ത്ര​വാ​യ​ന​യി​ലൂ​ടെ​ പ്രാ​കൃ​ത ക​മ്യൂ​ണി​സ​വും അ​ടി​മ​യു​ട​മ സ​മ്പ്ര​ദാ​യ​വും നാ​ടു​വാ​ഴി​ത്വ​വും മു​ത​ലാ​ളി​ത്ത​വു​മെ​ല്ലാം അ​​ന്വേ​ഷി​ക്കു​ക​യാ​ണ് എ​സ്.​എ. ഡാ​െ​ങ്ക​യെ പോ​ലു​ള്ള ആ​ദ്യ​കാ​ല ക​മ്യൂ​ണി​സ്റ്റു​ക​ൾ ചെ​യ്ത​ത്. വ​ർ​ഗ​സ​മ​ര​ത്തി​ന്റെ സാ​ധ്യ​ത​ക​ളെ​യേ അ​വ​ർ​ക്ക് അ​ന്വേ​ഷി​ക്കു​വാ​ൻ ക​ഴി​യു​മാ​യി​രു​ന്നു​ള്ളൂ. വ​ർ​ഗ​സ​മ​രം​പോ​ലെ ത​ന്നെ ജാ​തി​വി​രു​ദ്ധ സ​മ​ര​വും പ്ര​സ​ക്ത​മാ​ണെ​ന്നും വ​ർ​ഗ​സ​മ​ര​ത്തി​ൽ മാ​ത്രം ഊ​ന്നു​ന്ന ഏ​ക​പ​ക്ഷീ​യ​മാ​യ സ​മീ​പ​നം അ​ശാ​സ്ത്രീ​യ​വും ജാ​തി​വ്യ​വ​സ്ഥ​യെ സേ​വി​ക്കു​ന്ന​തു​മാ​ണെ​ന്ന് ഈ ​ലേ​ഖ​ന​ത്തി​ൽ സ​മ​ർ​ഥി​ച്ചു.

ച​രി​ത്ര​കാ​ര​നും വൈ​ക്കം സ്വ​ദേ​ശി​യു​മാ​യ ദ​ലി​ത് ബ​ന്ധു എ​ൻ.​കെ. ജോ​സ് മ​നു​സ്മൃ​തി ചു​ട്ടെ​രി​ച്ച​തി​ന് ദൃ​ക്സാ​ക്ഷി​യാ​യി​രു​ന്നു​വെ​ന്നാ​ണ് അ​റി​ഞ്ഞ​ത്. അ​ദ്ദേ​ഹം ആ​യി​ടെ എ​ഴു​തി​യ ‘അം​ബേ​ദ്ക​ർ’ എ​ന്ന കൃ​തി​യി​ൽ ഒ​രു ഖ​ണ്ഡി​ക ഇൗ ​സം​ഭ​വം രേ​ഖ​പ്പെ​ടു​ത്താ​നാ​യി മാ​റ്റി​വെ​ച്ചി​ട്ടു​ണ്ട്. അ​തി​ൽ അ​​ദ്ദേ​ഹം മ​നു​സ്മൃ​തി ചു​ട്ടെ​രി​ച്ച​തു​മാ​യി ബ​ന്ധ​പ്പെ​ട്ട ഗ​വ​ൺ​മെ​ന്റ് ന​ട​പ​ടി​യെ രേ​ഖ​പ്പെ​ടു​ത്തി​യ​ത് ഇ​ങ്ങ​നെ​യാ​ണ്. മ​നു​സ്മൃ​തി​യു​ടെ രൂ​ക്ഷ​മാ​യ ഫ​ല​ങ്ങ​ൾ അ​നു​ഭ​വി​ക്കു​ന്ന ജ​ന​വി​ഭാ​ഗ​ത്തി​ലെ സ​ന്ത​തി​ക​ൾ അ​തി​ന്റെ ഒ​രു കോ​പ്പി 1989 സെ​പ്റ്റം​ബ​ർ ഒ​ന്നി​ന് പ​ര​സ്യ​മാ​യി ക​ത്തി​ച്ച് അ​തി​ലെ ആ​ശ​യ​ങ്ങ​ളോ​ട് പ​ര​സ്യ​മാ​യ പ്ര​തി​ഷേ​ധം പ്ര​ക​ടി​പ്പി​ച്ച​പ്പോ​ൾ അ​വ​രെ കേ​ര​ള സ​ർ​ക്കാ​റി​ന്റെ പൊ​ലീ​സ് മൃ​ഗീ​യ​മാ​യി മ​ർ​ദി​ച്ചു. ഒ​രു​പ​ക്ഷേ കേ​ര​ള​ത്തി​ലെ ഇ​ട​തു​പ​ക്ഷ സ​ർ​ക്കാ​ർ ന​ട​ത്തി​യ മ​ർ​ദ​ന​ങ്ങ​ളി​ലെ ഏ​റ്റ​വും ഭീ​ക​ര​മാ​യ​ത് എ​ന്ന് അ​തി​നെ വി​ശേ​ഷി​പ്പി​ക്കാ​വു​ന്ന​താ​യി​രു​ന്നു.

എ​ന്നാ​ൽ, അ​ധഃ​സ്ഥി​ത​രാ​യ ആ​രോ ചി​ല​ർ വൈ​ക്ക​ത്തെ​ത്തി മ​നു​സ്മൃ​തി ക​ത്തി​ച്ചു​വെ​ന്ന​ല്ലാ​തെ അ​തി​ന് നേ​തൃ​ത്വം ന​ൽ​കി​യ അ​ധഃ​സ്ഥി​ത ന​വോ​ത്ഥാ​ന മു​ന്ന​ണി​യു​ടെ പേ​രു​ പോ​ലും എ​ഴു​താൻ അ​ദ്ദേ​ഹ​ത്തി​നാ​യി​ല്ല. ച​രി​ത്ര​ര​ച​ന​യി​ൽ സാ​ധു​ജ​ന​പ​രി​പാ​ല​ന സം​ഘ​ത്തെ​യും അ​യ്യ​ൻ​കാ​ളി​യെ​യും കാ​ണാ​തെ​പോ​യ ഇ.​എം​എ​സി​ന്റെ ച​രി​ത്ര സ​മീ​പ​ന​ത്തെ വി​മ​ർ​ശി​ക്കാ​ൻ ക​ഴി​ഞ്ഞ എ​ൻ.​കെ. ജോ​സി​ന് ത​ന്റെ ക​ൺ​മു​ന്നി​ൽ ന​ട​ന്നൊ​രു സം​ഭ​വം വ​സ്തു​താ​പ​ര​മാ​യി രേ​ഖ​പ്പെ​ടു​ത്താ​ൻ ക​ഴി​യാ​തെപോ​യ കാ​ര്യം 2009ൽ ​വൈ​ക്കം സ​ത്യ​ഗ്ര​ഹ​വു​മാ​യി ബ​ന്ധ​പ്പെ​ട്ട് കോ​ട്ട​യം ജി​ല്ല ലൈ​ബ്ര​റി കൗ​ൺ​സി​ൽ വൈ​ക്ക​ത്ത് ന​ട​ത്തി​യ ഒ​രു ച​രി​ത്ര സെ​മി​നാ​റി​ൽ ഡോ. ​കെ.​കെ.​എ​ൻ. കു​റു​പ്പി​ന്റെ​യും എ​​ൻ.​കെ. ​ജോ​സി​ന്റെ​യും അ​ഡ്വ. വി.​കെ. ഹ​രി​കു​മാ​റി​ന്റെ​യും സാ​ന്നി​ധ്യ​ത്തി​ൽ ഞാ​ൻ ചൂ​ണ്ടി​ക്കാ​ണി​ച്ചി​രു​ന്നു. ഡോ. ​യു.​ആ​ർ. അ​ന​ന്ത​മൂ​ർ​ത്തി ആ​യി​രു​ന്നു ഇൗ ​സ​മ്മേ​ള​നം ഉ​ദ്ഘാ​ട​നം​ചെ​യ്ത​ത്. മ​റു​പ​ടി​യു​ണ്ടാ​യി​ല്ല. ചി​ല വി​ല​ക്കു​ക​ൾ​ക്കും പി​ൻ​വി​ളി​ക​ൾ​ക്കും ഇ.​എം.​എ​സ് മാ​ത്ര​മ​ല്ല, ദ​ലി​ത് ബ​ന്ധു​വും വി​ധേ​യ​നാ​കാം.

ഈ ​സ​മ​ര​ത്തെ വി​ല​യി​രു​ത്തി​ക്കൊ​ണ്ട് ’89 ഒ​ക്ടോ​ബ​ർ ഒ​ന്നി​ന് ചൊ​വ്വ​ര​യി​ൽ ന​ട​ന്ന സം​ഘാ​ട​ക ക​മ്മി​റ്റി ഇ​ത്ത​ര​മൊ​രു കാ​ര്യം നി​ർ​വ​ഹി​ക്കു​ന്ന​തി​ലെ മു​ന്ന​ണി​യു​ടെ ദൗ​ർ​ബ​ല്യ​ങ്ങ​ളും കെ.​വി​യു​ടെ അ​റ​സ്റ്റ് പ്ര​ത്യേ​കി​ച്ചും ഈ ​സം​രം​ഭ​ത്തെ ഒ​രു ന​ക്സ​ലൈ​റ്റ് ആ​ക്ര​മ​ണ​മാ​യി ചി​ത്രീ​ക​രി​ക്കാ​ൻ ഇ​ട​യാ​ക്കി​യ​തും കോ​ഴി​ക്കോ​ടും എ​റ​ണാ​കു​ള​വും​പോ​ലെ മു​ന്ന​ണി​ക്ക് ക​മ്മി​റ്റി​യു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്ന സ്ഥ​ല​ങ്ങ​ളി​ൽ ജാ​ഥ​ക്ക് അ​നു​ഭ​വ​പ്പെ​ട്ട സ​ഹ​ക​ര​ണ​വും സം​ഘ​ട​ന​യി​ല്ലാ​ത്ത വ​യ​നാ​ടും മ​ല​പ്പു​റ​വും ഇ​ടു​ക്കി​യും​പോ​ലു​ള്ള ജി​ല്ല​ക​ളി​ലു​ണ്ടാ​യ അ​നു​കൂ​ല​മാ​യ പ്ര​തി​ക​ര​ണ​ങ്ങ​ളും സ​മൂ​ഹ​ത്തി​ലാ​കെ​യു​ണ്ടാ​യ ആ​ശ​യ ധ്രു​വീ​ക​ര​ണ​വും മാ​തൃ​ഭൂ​മി ഒ​ഴി​കെ​യു​ള്ള മാ​ധ്യ​മ​ങ്ങ​ൾ സ്വീ​ക​രി​ച്ച അ​വ​ഗ​ണ​ന​യും നി​ഷേ​ധാ​ത്മ​ക​മാ​യ സ​മീ​പ​ന​വു​മെ​ല്ലാം ച​ർ​ച്ച​ചെ​യ്യ​പ്പെ​ട്ടു.

സ​വ​ർ​ണ മേ​ധാ​വി​ത്വ​ത്തി​നെ​തി​രാ​യ ഈ ​സ​മ​രം അ​ധഃ​സ്ഥി​ത​രു​ടെ ആ​ത്മാ​ഭി​മാ​ന​ബോ​ധം ത​ട്ടി​യു​ണ​ർ​ത്തു​ന്ന​തി​ന് പ​ര്യാ​പ്ത​മാ​യി​ട്ടു​ണ്ടെ​ന്നും ന​വോ​ത്ഥാ​ന​കാ​ല കേ​ര​ള​ത്തി​ലെ ജാ​തി​വി​രു​ദ്ധ സ​മ​ര​ങ്ങ​ളു​ടെ തു​ട​ർ​ച്ച​യാ​യി ഇ​ത് മാ​റി​യി​ട്ടു​ണ്ടെ​ന്നും വില​യി​രു​ത്തി. പാ​ർ​ട്ടി പ്ര​ഖ്യാ​പി​ച്ച കു​ത്ത​ക​വി​രു​ദ്ധ സ​മ​ര​വും ബാ​ബ​രി മ​സ്ജി​ദ് ത​ർ​ക്ക​വും ഈ ​ക​മ്മി​റ്റി​യി​ലെ പ്ര​ധാ​ന ച​ർ​ച്ചാ​വി​ഷ​യ​മാ​യി​രു​ന്നു. ബാ​ബ​രി മ​സ്ജി​ദ് ത​ക​ർ​ക്കു​വാ​നു​ള്ള ഹി​ന്ദു​രാ​ഷ്ട്ര വാ​ദി​ക​ളു​ടെ നീ​ക്ക​ത്തി​നെ​തി​രെ മു​സ്‍ലിം പ​ക്ഷ​ത്ത് ഞ​ങ്ങ​ൾ നി​ല​യു​റ​പ്പി​ച്ചു. ‘‘ബാ​ബ​രി മ​സ്ജി​ദ് ത​ക​ർ​ത്ത് ഹി​ന്ദു​രാ​ഷ്ട്ര​ത്തി​ന്റെ അ​ടി​ത്ത​റ പ​ണി​യു​ന്ന​വ​ർ ന​മ്മു​ടെ ശ​ത്രു​ക്ക​ളാ​ണ്’’ എ​ന്ന് ഞ​ങ്ങ​ൾ പ്ര​ഖ്യാ​പി​ച്ചു. കെ.​വി. ര​വി ബു​ള്ള​റ്റി​നി​ൽ ഈ ​ത​ല​ക്കെ​ട്ടി​ൽ സം​ഘ​ട​ന​യു​ടെ നി​ല​പാ​ട് വി​ശ​ദ​മാ​ക്കി ലേ​ഖ​ന​മെ​ഴു​തി.

(തു​ട​രും)