ആയെ മേരെ വദൻ കേ ലോഗോ

ഫെബ്രുവരി ആറിന്​ വിടപറഞ്ഞ അതുല്യ ഗായിക ലത മ​േങ്കഷ്​കർ എങ്ങനെയൊക്കെയാണ്​ നമ്മുടെ സംഗീതലോകത്തും ആസ്വാദകർക്കിടയിലും ഒാർക്കപ്പെടുക? എന്തായിരുന്നു ആ സംഗീതത്തി​ന്റെ വേറിട്ട സത്യങ്ങൾ? 

ന്ത്യയുടെ വിശാലമായ പരപ്പിൽ ഗംഗപോലെ, അതി​ന്റെ സിരാപടലങ്ങളിൽ സംഗീതവുമായി ജനഹൃദയത്തിൽ അലിഞ്ഞുചേർന്ന പേരാണ്​ ഒരു സാധാരണ ഗായക​ന്റെ മകളായി മധ്യപ്രദേശിലെ ഇൻഡോറിൽ ജനിച്ച ലത മ​േങ്കഷ്​കർ. ശ്രുതിയും ലയവുമാണ്​ ഇന്ത്യൻ സംഗീതത്തി​െന്റ ആത്മാവ്​. ഇവയുടെ അവിശ്വസനീയമായ മേളനമാണ്​ ലതാജിയുടെ സംഗീതമെന്ന്​ എല്ലാവരും വിശ്വസിക്കുന്നു. കേവലം ഒരു സിനിമാ ഗായികയായി മാത്രം ലതാജിയെ കാണാൻ കഴിയില്ല, അവർ തലമുറകളെ കീഴടക്കിയ സംഗീതാർഥമാണ്​. എന്തും ഏതും വഴങ്ങുന്ന ശബ്​ദം. ഇത്രയും അനുഗൃഹീതമായ ശബ്​ദം മറ്റൊരു ഗായികക്കും കിട്ടിയിട്ടുണ്ടാകില്ലെന്ന്​ ആരാധകരെല്ലാം വിശ്വസിക്കുന്ന, അങ്ങനെ അനുഭവിപ്പിക്കാൻ കഴിയുന്ന അപൂർവ സാന്നിധ്യം. അത്​ നാം വിശ്വസിക്കുന്ന ഗുരുപരമ്പരയുടെ തുടർച്ചയായി ഇന്ത്യൻ സംഗീതത്തിൽ ദർശിക്കാൻ കഴിയുന്ന ഒരപൂർവതയാണ്​.

സിനിമയിലെ നായികാ നായകന്മാരുടെ സാന്നിധ്യവും ഗാനത്തി​ന്റെ മഹിമയും മറ്റുമാണ്​ ഗായകരെ ജനങ്ങളിൽ പ്രതിഷ്​ഠിക്കുന്നതെന്ന പതിവു പല്ലവിയല്ല ലതാജിയുടെ കാര്യത്തിൽ സംഗീതജ്ഞൻ ടി.എം. കൃഷ്​ണ നിരീക്ഷിക്കുന്നത്​;

ഏതെങ്കിലു​ം പ്രമുഖ നടിയുടെ ശബ്​ദത്തോടുള്ള സാമ്യം, അവരുടെ മാനറിസത്തിനു ചേരുന്ന ആലാപനശൈലി ഇങ്ങനെ പലതും ചേരു​േമ്പാഴാണ്​ ഗായികയുടെ ശബ്​ദം സിനിമയോടു ചേരുന്നത്​ എന്ന പൊതു നിരീക്ഷണത്തി​ന്റെ പരിധിയിൽ ലതാജി വരില്ല. ലതാജിയുടെ ഗാനംകേട്ട്​ അഭിനയിക്കു​േമ്പാൾ ഏതൊരു അഭിനേത്രിയുടെയും കഴിവ്​ ഇരട്ടിക്കുകയാണ്​ ചെയ്യുക. കാരണം, അത്രത്തോളം വികാരഭാവമാണ്​ അവർ പാട്ടിൽ ചേർത്തുവെക്കുക. ഒാരോ സെക്കൻഡിലും വികാരം ഉൗർന്നിറങ്ങുന്ന ആലാപനം എന്നാണ്​ കൃഷ്​ണയുടെ നിരീക്ഷണം​. അക്ഷരാർഥത്തിൽ ഇത്​ ശരിയുമാണ്​.

കാരണം ഒരു ഗാനത്തോടുള്ള സമീപനമാണ്​ മുഖ്യം. പാട്ടി​ന്റെ വരികൾ പൂർണമായും മനസ്സിലാക്കി അതിലേക്ക്​ സംഗീതസംവിധായക​ന്റെ ഇൗണത്തെ വികാരഭാവ​േത്താടെ ഇണക്കി അതിനെ മ​െറ്റാരു വികാരശിൽപമാക്കുക എന്ന അപൂർവ സൃഷ്​ടിവൈഭവമാണ്​ ലതാജിയുടെ ഗാനം. അവരുടെ മനസ്സിൽ നിറഞ്ഞുതുളുമ്പുന്ന രാഗവികാരം അതിലേക്ക്​ അനുഭൂതിദായകമായി പകർന്നുകൊടുക്കാൻ വരദാനമായി കിട്ടിയ ശബ്​ദത്തി​ന്റെ ഭാവപൂർണിമയാണ്​ നാലു തലമുറയെ വിസ്​​മയിപ്പിക്കാൻ അവർക്ക്​ കഴിഞ്ഞത്. അതിന്​ എത്രയോ ഉദാഹരണങ്ങൾ...

ലതാജി കഴിഞ്ഞാൽ ഇന്ത്യ കണ്ട വലിയ ഗായികമാരിൽ ഇന്ന്​ ജീവിച്ചിരിക്കുന്നവർ​ എസ്​. ജാനകിയും പി. സുശീലയുമാണ്. ഇവർ രണ്ടുപേരും ലതാജിയുടെ പാട്ടുകൾ പാടി പഠിച്ചാണ്​ ഗാനരംഗ​േത്തക്ക്​ വരുന്നത്​. അന്നത്തെ സംഗീത തലസ്ഥാനമായിരുന്ന മദ്രാസിലെ എ.വി.എം സ്​റ്റുഡിയോയിൽ ഗായികയായിരുന്നു സുശീല. അവർ അവിടെനിന്ന്​ പിരിഞ്ഞ്​ സിനിമയിൽ സജീവമാകാനായി പോകു​േമ്പാൾ അവിടേക്ക്​ വന്നത്​ എസ​്​. ജാനകിയായിരുന്നു. അവിടെ അന്ന്​ നടത്തിയ സെലക്​ഷനിൽ ജാനകി പാടിയത്​ ലതാജിയുടെ അനശ്വരഗാനമായ ''രസ്​കി ബല്​മാ...'' ഇൗ ഒറ്റ ഗാനം കേട്ടതോടെ കമ്മിറ്റി ജാനകിയെ തിരഞ്ഞെടുത്തു. അത്ര ഭാവതീവ്രമായ ഗാനം. അത്​ ആലപിക്കാൻ ലതാജിയുടെ എത്ര പാട്ടുകൾ അവർ പാടിപ്പഠിച്ചു. അക്കാലംമുതൽ ഇ​േന്നാളം ഇന്ത്യൻ ഗായികമാരുടെ പാഠപുസ്​തകം ലതാജി മാത്രമാണ്​.​ ഇങ്ങനെ ജനങ്ങളെ സ്വാധീനിക്കാൻ ​േവണ്ടത്​ അവിശ്വസനീയമായ പ്രതിഭാവിലാസമല്ലാതെ മറ്റെന്താണ്​. നാൽപതുകളിലും അമ്പതുകളിലും ഇന്ത്യയിലെ പ്രാദേശിക ഭാഷകളിൽ സിനിമകൾ അപൂർവമാ​േയ ഇറങ്ങിയിട്ടുള്ളൂ. അന്നൊക്കെ ഇന്ത്യയുടെ എല്ലാ ഭാഗത്തും ഹിന്ദി സിനിമകളായിരുന്നു പ്രദർശിപ്പിക്കപ്പെട്ടത്​. അന്നത്തെ സിനിമകളും ഗാനങ്ങളും ജനങ്ങൾ വിസ്മയത്തോടെ സ്വീകരിച്ചു. ആകാശവാണിയിലൂടെ രാജ്യത്തി​ന്റെ മുക്കിലും മൂലയിലും ലതാജിയുടെയും റഫിയുടെയും മറ്റും ഗാനങ്ങൾ അലയടിച്ചു. അതിൽ ആകൃഷ്ട​രാകാത്ത ഒരാളും ഉണ്ടായിരുന്നില്ലെന്ന്​ പറയാം, മഹാഗായകർ തൊട്ട്​ സാധാരണക്കാർവരെ.


യേശുദാസും ലതാജിയുടെ പാട്ടുകളിൽ ആകൃഷ്ടനായാണ്​ ഗാനരംഗത്തേക്ക്​ വരുന്നത്​. സിനിമയിൽ പ്രശസ്​തനായശേഷം അദ്ദേഹത്തി​ന്റെ ഏറ്റവും വലിയ ആഗ്രഹം എന്നത്​ ലതാജിയുമൊത്ത്​ ഒരു പാട്ട്​ പാടുക എന്നതായിരുന്നു. എന്നാൽ അത്​ ഒരിക്കൽ മാത്രമേ സാധിച്ചിട്ടുള്ളൂ. അതും കിഷോർ കുമാറിനൊപ്പം പാട്ടി​ന്റെ ഒരു ഭാഗം മാത്രം പാടാൻ.

'ചെമ്മീൻ' ഇറങ്ങു​​േമ്പാൾ മലയാളത്തിലേക്ക്​ ലതാജിയെ ക്ഷണിക്കാൻ രാമു കാര്യാട്ടിനും സലിൽ ചൗധരിക്കുമൊപ്പം ബോംബെയിൽ ​േപായത്​ യേശുദാസായിരുന്നു. ലതാജിക്ക്​ പാട്ടു പറഞ്ഞുകൊടുക്കാനുള്ള അവസരം അന്ന്​ വലിയ ഭാഗ്യമായി ഏറ്റെടുക്കുകയായിരുന്നു യേശുദാസ്​. ''കടലിനക്കരെ ​േപാണോരേ'' എന്ന ഗാനം യഥാർഥത്തിൽ ലതാജിക്ക്​ പാടാനായി സലിൽ ചൗധരി ട്യൂൺ ചെയ്​തതാണ്​. അത്​ ആദ്യം യേശുദാസ്​ പാടി റെക്കോഡ്​ ചെയ്​ത്​ അതി​ന്റെ സ്​പൂളുമായാണ്​ പോയത്​. എന്നാൽ മലയാളം വഴങ്ങി​െല്ലന്ന്​ പറഞ്ഞ്​ ആ ക്ഷണം അവർ നിരസിക്കുകയായിരുന്നു. പിന്നീട്​ സലിൽദായുടെതന്നെ സംഗീതത്തിൽ ലതാജി മലയാള ഗാനം പാടിയപ്പോൾ അത്​ മലയാളത്തി​ന്റെ സൗഭാഗ്യമായി. വലിയ സംഗീതപ്രാധാന്യമുള്ള ഗാനമല്ലാതിരുന്നിട്ടും അതിൽ അവരുടെ ആലാപനം ചേർന്നതോടെ ഗാനം മറ്റൊരു തലത്തിലേക്കുയർന്നതായി ഗാനനിരീക്ഷകർ വിലയിരുത്തിയിട്ടുണ്ട്​. തനിക്ക്​ ഒട്ടും വഴങ്ങാത്ത ഭാഷയായിട്ടും അതി​ന്റെ വരികളുടെ അർഥം ചോദിച്ച്​ മനസ്സിലാക്കി, എഴുതിയ വയലാറിനെ നമിച്ചിട്ടാണ്​ അവർ പാടിയത്​. അതായിരുന്നു എക്കാലത്തും ലതാജിയുടെ സമർപ്പണം. ഒരു പാട്ടിൽതന്നെ ഇങ്ങനെ സമർപ്പിക്കാൻ കഴിയുന്ന അപൂർവം ഗായകരോ ഗായികമാരോ മാത്രമേ നമുക്കുള്ളൂ. എഴ​ുപതു കഴിഞ്ഞശേഷം അവർ പാടിയ രുദാലയിലെയും രംഗദേ ബസന്തിയിലെയും ഗാനങ്ങൾ പുതുതലമുറക്ക്​ എന്നും മാതൃകയാണ്​, 'വളയോസെ' എന്ന തമിഴിലെ ഇളയരാജ ഗാനവും അങ്ങനെ.

കൃഷ്​ണയുടെ നിരീക്ഷണംപോലെ ഗാനത്തി​ന്റെ ഒാരോ അണുകൂപത്തിലും വികാരം സന്നിവേശിപ്പിക്കാനുള്ള കഴിവ്​. അത്​ വന്നു വീഴു​ന്നത്​ ഹൃദയത്തിലാഴ്​ന്നിറങ്ങുന്ന ശബ്​ദ സൗകുമാര്യത്തിലേക്കെന്നത്​ ആർക്കും പകരംവെക്കാനാവാത്ത അനുഗ്രഹം.

സിനിമാ ഗാനങ്ങളിൽ ശബ്​ദത്തി​ന്റെ ഭംഗി, വികാരഭാവം, മാധുര്യം ഇതൊക്കെ പ്രധാനമാണ്​, സംഗീതത്തിലുള്ള കാര്യമായ അറിവിനെക്കാളുപരി. അതൊക്കെ കൃത്യമായി സന്നിവേശിപ്പിക്കാൻ അവർക്ക്​ കഴിയുന്നു പാട്ടുകളിൽ​. ധാരാളം ഗുരുക്കന്മാരിൽനിന്ന്​ ക്ലാസിക്കൽ സംഗീതം പഠിച്ചിട്ടുണ്ടെങ്കിലും അ​െതാന്നും അളവിൽകവിഞ്ഞ്​ ചേർക്കാതിരിക്കാനുള്ള സൂക്ഷ്​മതയാണ്​ ലതയുടെ ആലാപനത്തി​ന്റെ പ്രത്യേകത. ത​ന്റെ സംഗീതത്തിലെ അറിവ്​ എന്താണെന്നുപോലും സ്വയമറിയാതെ പാട്ടി​െന്റ വികാരത്തിൽ, അതെന്തുതരത്തിലുള്ളതായാലും അതിൽ അലിഞ്ഞിറങ്ങാനുള്ള അപൂർവമായ സിദ്ധി.

ഒരു തരത്തിൽ പറഞ്ഞാൽ ഇൗ മഹാരാജ്യത്തെ മൂന്നാല്​ തലമുറകളെ എങ്ങനെ പാടണം എന്ന്​ പഠിപ്പിച്ച മഹാഗുരുവാണവർ. അവർ സൃഷ്​ടിച്ചെടുത്ത ആ ഗാനമോഡലിൽ അലിഞ്ഞിരിക്കുകയാണ്​ ഇത്രയും തലമുറയിലെ ഗാനങ്ങൾ. ഒടുവിൽ ശ്രേയ ​േഘാഷാൽ പാടു​േമ്പാഴും നമ്മൾ പറയുന്നു ലതാജിയെപ്പോലെ എന്ന്​.

ഇന്ത്യൻ ഗാനങ്ങളുടെ എക്കാലത്തെയും വലിയ റോൾമോഡൽ അങ്ങനെ ലതാജിതന്നെയാകുന്നു. ''ആയെ മേരെ വദൻ കോ'' എന്ന ഗാനം ​േകട്ട്​ ജവഹർലാൽ നെഹ്റു കരഞ്ഞുപോയത്​ വാർത്തയായിരുന്നു. ലക്ഷക്കണക്കിന്​ ആരാധകർ അവരുടെ പാട്ടുകേട്ട്​ കണ്ണീരണിഞ്ഞിട്ടുണ്ട്​. ഇന്നും തുടരുന്നു. ഇന്ത്യ വിഭജിക്കും മുമ്പ്​ പാടിത്തുടങ്ങിയ അവർ ഇന്ത്യ ഉപഭൂഖണ്ഡത്തി​ന്റെ മൊത്തം ഗായികയായിരുന്നു. പാകിസ്താൻ മുൻ പ്രസിഡന്റ് സുൽഫിക്കർ അലി ഭു​േട്ടാ പറഞ്ഞിട്ടുണ്ട​േത്ര; കശ്​മീർ നിങ്ങളെടുത്തിട്ട്​ ലതയെ ഞങ്ങൾക്ക്​ തരൂ എന്ന്​. ഇതിനെക്കാൾ വലിയ സംഗീതസാക്ഷ്യമുണ്ടോ?

അതിർത്തി ഭേദിച്ച ആ നാദം സംഗീതം ആഗോളമാണെന്ന പ്രസ്​താവനക്ക്​​ ജീവൻ നൽകി എന്നാണ്​ ശ്രീലങ്കൻ പ്രധാനമന്ത്രി മഹീന്ദ രാജപക്​​സ പ്രതികരിച്ചത്​. ബംഗ്ലാദേശ്​ പ്രധാനമന്ത്രി ശൈഖ്​ ഹസീന പറയുന്നു; ആ 'സുർ സമ്രഗി'യുടെ വിയോഗത്തോടെ ഇന്ത്യ ഉപഭൂഖണ്ഡത്തിലെ സംഗീത അരങ്ങിൽ വിള്ളലുണ്ടായിരിക്കുന്നു എന്ന്​​. ഇന്ത്യയുടെ ആഗോളസംഗീതത്തി​ന്റെ പ്രതിരൂപം അങ്ങനെ എക്കാലത്തും ലതാജിതന്നെയായിരിക്കും.

Tags:    
News Summary - Lata Mangeshkar memoir

വായനക്കാരുടെ അഭിപ്രായങ്ങള്‍ അവരുടേത്​ മാത്രമാണ്​, മാധ്യമത്തി​േൻറതല്ല. പ്രതികരണങ്ങളിൽ വിദ്വേഷവും വെറുപ്പും കലരാതെ സൂക്ഷിക്കുക. സ്​പർധ വളർത്തുന്നതോ അധിക്ഷേപമാകുന്നതോ അശ്ലീലം കലർന്നതോ ആയ പ്രതികരണങ്ങൾ സൈബർ നിയമപ്രകാരം ശിക്ഷാർഹമാണ്​. അത്തരം പ്രതികരണങ്ങൾ നിയമനടപടി നേരിടേണ്ടി വരും.